Nijmegen – Landtong Oosterhoutse waarden, opgraving 2014

Sporen uit de Tweede Wereldoorlog

De Gemeente Nijmegen oordeelde dat de stelling archeologisch moest worden onderzocht, dus volgde een opgraving. Het was de eerste keer in Nijmegen dat een gravend onderzoek helemaal gericht was op resten uit de Tweede Wereldoorlog. Tot nu toe waren vondsten en sporen uit deze periode altijd bijproducten van onderzoek dat zich op andere perioden richtte.

De Oversteek

De uitvoering van de opgraving gebeurde in september 2014 en viel vrijwel samen met de viering van de bevrijding van Nijmegen, zeventig jaar eerder. De locatie van dit project is in dat kader ook van belang: het ligt op korte afstand van de plek waar op 20 september 1944 Amerikaanse parachutisten in kleine bootjes een stormaanval over de rivier deden. Twee dagen later is honderden meters naar het noorden zwaar gevochten door Britse en Duitse eenheden, toen de Britten probeerden via Oosterhout door te breken naar het noorden.

Nijmegen frontstad

Na het mislukken van dit laatste deel van Market Garden werd het gebied rondom Nijmegen maandenlang frontlinie. Zowel langs de rivier als in het gebied rondom Nijmegen groeven tienduizenden militairen zich in. Langs de oevers van de Waal werden veel stellingen ingericht om sabotageploegen en aanvallen langs deze kant te onderscheppen. Overal rondom Nijmegen ontstonden kleine onderkomens, linies met schuttersputten, groepsonderkomens, opstellingen voor kanonnen en mortieren, communicatie- en commandoposten

Veroverde stelling

De nu ontdekte stelling lijkt op basis van het vondstmateriaal een van de laatstgenoemde stellingen te zijn: een communicatie- of commandopost. Tijdens het onderzoek zijn onder andere draadhaspels ontdekt. Op dit soort haspels zat vele honderden meters telefoonkabel, die het soldaten in verafgelegen stellingen mogelijk maakte met elkaar te communiceren. De aanwezigheid van een geïmproviseerde kachel wijst op een gebruik in het najaar en winter van 1944. Het is eerst een Duitse stelling geweest, die door de Amerikanen is veroverd en vervolgens door de Britten is overgenomen, die daar mogelijk langdurig in verbleven hebben, getuige de vondst van een Britse penny en van de restanten van een Engelse krant.

Nederlandse munitie

Wat de locatie zo mogelijk nog interessanter maakt, is dat er ook Nederlandse munitie is aangetroffen. De herkomst van de diverse patronen in en rond deze stelling laat de hele Tweede Wereldoorlog in een notendop zien: munitie voor Britse wapens is afkomstig uit Engeland, Wales, Canada, India en (in licentie gemaakt) uit Amerika. De aanwezigheid van Amerikanen volgt uit de vondst van munitie voor de Garand, het standaard Amerikaanse infanteriegeweer. Dit wapen was ook in gebruik bij de Amerikaanse parachutisten, die kort na de 'Oversteek' de Duitse stellingen links en rechts van hun landingsplek hebben gezuiverd.

Dit verhaal is afkomstig uit de Gelderse Archeologische Kroniek 2015.

Rechten

Leo ten Hag, Paul Franzen, Sigrid de Roode (Gemeente Nijmegen), CC-BY-NC