Hattem even voor de Geus

1572

Gillis de Berlaymont, Spaans stadhouder van Gelre (1572-1578)

Van juli tot half november 1572 was Hattem in handen van opstandelingen tegen het Spaanse bewind. Zij stonden onder leiding van graaf Willem IV van den Berg (1537-1586), stadhouder van Gelre en Zutphen (1581-1585), die later werd vervangen door Willem van Montfoort, drost van Hattem. Na een tegenaanval van de Spaanse landvoogd van de Nederlanden, Alva (1507-1582), in november 1572 kwam Hattem weer in Spaanse handen.

Na de tijd van de geuzen van 1572 volgde een periode waarin de Spanjaarden het in het oosten van ons land voor het zeggen hadden. In die tijd sloegen Spaanse soldaten aan het muiten en maakten ze de omgeving onveilig. Mogelijk heeft de hardnekkige weigerachtigheid van Hattem tot het betalen van schattingen en contributies aan het gewest Gelre in 1573 te maken met de verarming van de stadsbevolking door de oorlog. Vanuit Arnhem werd zelfs gedreigd dat men de huursoldaten niet meer kon betalen en dat die naar Hattem zouden worden gestuurd om zelf hun soldij op te halen.

Verrassingsovervallen

Na het vertrek van de geuzen legerde de Spaansgezinde stadhouder Gilles van Berlaymont (ca. 1540-1579) zich met troepen Waalse huursoldaten in Hattem. Eind 1573 beval de stadhouder dat de Dijkpoort moest worden dichtgehouden en dat van de andere twee poorten slechts het klinket (een kleine deur in de poort)open mocht. Dit om verrassingsovervallen te bemoeilijken. Er struinden namelijk zo'n 200 man ongeregeld volk in groepjes over de Veluwe. De stadhouder waarschuwde vooral tegen vermomde mannen in vrouwen- of schipperskleren.

Slag bij Mook

Dit strenge poortenregime werd op verzoek van Hattem enigszins verzacht na de Slag bij Mook (april 1574), waarbij de opstandelingen een gevoelige klap was toegebracht. Hattem had daar om gevraagd, omdat kooplieden de stad links lieten liggen. Daarnaast was het strenge regime lastig bij het dagelijkse in- en uitdrijven van het vee, dat men elke nacht vanuit de Hoenwaard binnen de stadsmuren haalde. Voortaan mocht ook van de Dijkpoort het klinket weer open. Voor een wagen mocht de grote poortdeur even open, maar na het passeren daarvan moest deze meteen weer worden gesloten.

Dit verhaal is onderdeel van de canon van Hattem. Het volgende venster is hier te vinden.