Ingekrast, uitgewist

Het slimme gebruik van herbruikbaar schijfmateriaal

Ook in het schrijven van teksten waren de Romeinen vooruitstrevend. Zo maakten zij gebruik van een houten plankje met bijenwas waarop zij met een puntige stift letters konden krassen. Dit kon makkelijk weer worden uitgewist waardoor het een goedkope voorloper was van de brief.

Geschreven tekst

Onze eenentwintigste-eeuwse samenleving is voor een belangrijk deel afhankelijk van schriftelijke communicatie. Iedere dag lezen we een enorme hoeveelheid geschreven teksten, of dat nu op papier is of op een beeldscherm. Ook wie niet graag of niet veel leest, komt daar niet onderuit. In de Middeleeuwen gebruikte men naar verhouding bijna geen geschreven tekst. De meeste mensen konden lezen noch schrijven, de boekdrukkunst liet tot in de vijftiende eeuw op zich wachten, net als betaalbaar papier. Belangrijke stukken zoals akten en oorkonden, maar ook kronieken en literaire werken, werden door monniken en klerken met de hand (over)geschreven op perkament. Niet veel mensen kregen zo’n geschrift of boek te lezen, ook al zouden ze dat hebben gekund.

Tijdelijke teksten

Toch moesten de mensen ook in de Middeleeuwen zaken van minder belangrijke aard opschrijven. Notities, berekeningen, niet-officiële brieven waren ook toen onmisbaar in het dagelijks leven. Voor zulke doeleinden gebruikte men herbruikbaar schrijfmateriaal. Een lei met griffel of een wastafeltje. De Romeinen gebruikten het laatste al; een houten plankje, ingesmeerd met een laagje bijenwas. Met een puntige stift konden daarin letters worden gekrast, die later konden worden uitgewist. Praktisch en goedkoop, al zijn wij die teksten natuurlijk voor altijd kwijt.

Sierlijke stift

Bij het plaatsen van ondergrondse afvalcontainers in Tiel zijn kleine opgravingen uitgevoerd, waarbij deze 12 cm lange schrijfstift of stilus naar boven kwam. De stift dateert uit de Late Middeleeuwen. Hij is gemaakt van brons, dat in een leemlaag uitstekend bewaard is. Om hem beter vast te kunnen houden, is de doorsnede driehoekig. Aan de achterkant loopt hij uit in een sierlijk dierenkopje, dat een driehoekig plaatje in zijn bek houdt. Daarmee kon de schrijver fouten uitwissen op zijn wastafeltje, of het hele wasoppervlak gladstrijken voor een nieuwe notitie.