Het museumhuis van Helene Kröller-Müller

Helene Müller

Helene wordt op 11 februari 1869 geboren in het Duitse Horst, nabij Essen, als dochter van de vermogende industrieel Wilhelm Müller. Op 14-jarige leeftijd maakt ze, op de 'Höhere Töchterschule' in Düsseldorf, kennis met het gedachtegoed van verlichte schrijvers en filosofen als Lessing, Goethe, Schiller en vooral Spinoza. Hierdoor geïnspireerd zal ze op latere leeftijd haar eigen levensmotto formuleren: 'Spiritus et Materia Unum' – 'geest en materie zijn één'.

Anton Kröller

In 1888 trouwt Helene met de Nederlander Anton Kröller, die in 1889 directeur wordt van het ijzererts- en steenkolenbedrijf van de vader van Helene, de firma Wm H. Müller & Co. Onder zijn leiding groeit Wm H. Müller & Co uit tot een zeer winstgevend, internationaal opererend bedrijf in de ertshandel en scheepvaart.

H.P. Bremmer

Vanaf 1905 volgt Helene samen met haar dochter kunstbeschouwingslessen bij de kunstpedagoog H.P. Bremmer. Het betekent een keerpunt in haar leven. Hij introduceert haar in de moderne kunst en opent haar ogen voor een persoonlijke, invoelende beleving van kunst. Onder zijn invloed begint Helene kunst te verzamelen en in 1907 neemt zij Bremmer in dienst als persoonlijk adviseur om haar 'behulpzaam [te] zijn bij het vormen eener kunstcollectie'.

'Tot nut en genot der gemeenschap'

Wanneer Helene in 1911 een levensbedreigende operatie moet ondergaan, besluit ze om een museumhuis te laten bouwen, dat ze wil nalaten aan het Nederlandse volk 'een monument van kultuur'. Dit voornemen geeft Helene richting. Ze wil een verzameling aanleggen ‘tot nut en genot der gemeenschap’. Een verzameling die een overzicht geeft 'van de ontwikkeling der moderne kunst'.

Museum Kröller

Het hoofdkantoor van de firma Müller & Co. is gevestigd in Den Haag, aan het Lange Voorhout nr. 3. In 1913 koopt Anton ook het naastgelegen pand op nr. 1. Hier toont Helene voor het eerst haar verzameling. De grootste zaal in 'Museum Kröller' is voor de werken van Van Gogh, die ze beschouwt als het hart van haar verzameling.

Museumhuis op de Veluwe

Helene wil haar museumhuis laten bouwen op de Veluwe, een grondgebied van in totaal bijna 6.500 hectare dat de Kröllers tussen 1909 en 1917 aankopen. De architect Henry van de Velde ontwerpt een gigantisch gebouw met woon- en tentoonstellingsruimtes. Aan de voet van de Franse Berg in Hoenderloo wordt in 1921 begonnen met de bouw. Er wordt zelfs een spoorlijn aangelegd om op maat gezaagde blokken Maulbronner zandsteen vanuit Duitsland naar de Veluwe te vervoeren. Maar door financiële problemen bij de firma moet de bouw in 1922 noodgedwongen worden stopgezet.

Kröller-Müller Stichting

Met Müller & Co op de rand van de afgrond, lijkt de realisatie van een 'monument van kultuur' ver weg, maar de Kröllers geven hun droom niet op. Om de collectie buiten het bereik van eventuele schuldeisers te houden, brengt ze haar verzameling onder in een stichting. Op 26 april 1935 schenkt deze Kröller-Müller Stichting haar collectie aan de Nederlandse Staat, in ruil wordt een kleiner en in eerste instantie als tijdelijk gedacht, museumgebouw door Henry van de Velde op de Hoge Veluwe.

Directeur Helene Kröller-Müller

Op 13 juli 1938 wordt het museum officieel geopend. Helene heeft de leiding over de inrichting van de zalen. Ze bestemt de centrale omgang voor de schilderijen van Van Gogh en de kabinetten aan weerszijden voor een overzicht van de belangrijke stromingen voor en na zijn tijd. Met Perzische tapijten, meubels en vazen met bloemen creëert ze een deftig huiselijke sfeer in het museum. Helaas kan Helene maar kort genieten van haar museum, ze overlijdt op 14 december 1939 en wordt begraven op de Franse Berg vlakbij de fundamenten van haar gedroomde museumhuis.

Verder lezen:

Het volledige levensverhaal van Helene Kröller-Müller is te vinden in de Tijdlijn, geïllustreerd met foto’s en brieven uit het museumarchief. Ontdek in de Tijdlijn ook hoe na het overlijden van Helene de directeuren Bram Hammacher, Rudi Oxenaar en Evert van Straaten haar museumhuis ontwikkelden tot het huidige Kröller-Müller Museum. Lees de Tijdlijn hier.

Rechten

Isabelle Bisseling, CC-BY-NC