Dorsen van graan en bonen met dorsvlegel of kromhout

Dorsvlegel

De dorsvlegel is een handwerktuig waarmee vroeger koren en bonen werden gedorst. Hij bestaat uit een houten steel van circa 1,5 meter. Aan het uiteinde is een iets zwaardere stok, circa 0,5 m en 10 cm dik, beweeglijk bevestigd. De twee delen zijn met elkaar verbonden door leren lussen, die of in elkaar grijpen of geknoopt zijn met gedroogde palinghuid.

Dorsen of vlegelen

Na het oogsten werden de graanhalmen samengebonden tot schoven. Om te kunnen dorsen worden de losgemaakte schoven op de dorsvloer uitgespreid. Met de vlegel wordt er in een bepaalde cadans op geslagen. Na het dorsen wordt het graan in een handwan of wanmolen geschoond. Dorsen wordt ook vlegelen genoemd.

Vlegeldag

De dorsvlegel heeft in Bennekom folkloristische betekenis gekregen. Op de vlegelmarkt tijdens de jaarlijkse Vlegeldag wordt het vlegeldorsen gedemonstreerd. Hieruit is ook de wedstrijd Vlegelhangen voortgekomen. Het onderste deel van de vlegel wordt opgehangen. Wie het langst, in tijd gemeten, vrij van de vloer aan de vlegel kan hangen, is de winnaar. 

Kromhout

Het kromhout was de voorloper van de dorsvlegel, gebruikt voor het dorsen van graan of bonen. De aren lagen daarbij op een vlakke dorsvloer en dankzij de kromming van het hout kon de boer recht op de grond slaan en zo de graankorrels van de rijpe aar scheiden. Nog lang werd het kromhout ook gebruikt voor het dorsen van bonen. Daarbij sloeg men op een gevulde zak met gedroogde bonen om zo de bonen uit de doppen te krijgen. Het kromhout was gemaakt van een taaie houtsoort, zoals appelhout. Ook toen de dorsvlegel al bestond, bleef het kromhout in gebruik bij arme boeren die de aanschaf van een dorsvlegel te kostbaar vonden.

Rechten

Kijk en Luistermuseum, CC-BY-NC-SA