De sluiting van de Katholieke Universiteit Nijmegen

Hermesdorf

De rector magnificus van de Katholieke Universiteit Nijmegen (KUN) was destijds Bernard Hermesdorf. Hij vond het principieel volstrekt onacceptabel om de studenten een dergelijke afweging te laten maken. Hierom besloot hij, als enige rector magnificus van Nederland, om de loyaliteitsverklaring niet voor te leggen aan zijn studenten. In plaats daarvan ging, op 11 april 1943, de Nijmeegse universiteit op slot met de volgende mededeling: ‘’Voorts heeft het bestuur zich, nu de verklaring niet is gewijzigd, op principieele gronden gedwongen gezien te gelasten – geheel in overheen met het gevoelen van den Senaat – met ingang van 11 april 1943 tot nader orde geen colleges te geven, geen examens of tentamens af te nemen noch promoties te doen plaats hebben.’’ Hermesdorf bevestigde deze brief eigenhandig aan de deur van het hoofdgebouw van de universiteit. De Nijmeegse jurist Corjo Jansen concludeert (in een boek, 2021) over de rol van Hermesdorf in de oorlog dat ''hij [het] verdient om in één adem [genoemd] te worden met universitaire juridische verzetshelden als Koningsberger, Cleveringa en Telders''.

Verzet

Na het dreigement van de Duitsers dat de studenten hun ouders in gevaar brachten, meldden enkele tientallen studenten - van de toen vijfhonderd mannelijke studenten - zich alsnog voor de Arbeidseinsatz. Meer dan vierhonderd studenten doken onder, waarvan een aantal actief verzet gingen plegen. Een bekend voorbeeld hiervan is de toenmalige praeses van het Nijmeegsch Studenten Corps Carolus Magnus, Jozef van Hövell van Wezeveld en Westerflier. Van Hövell moest zijn verzetsinspanningen bekopen met de dood. Hij werd op 27 maart 1944 door de nazi’s gearresteerd en overleed uiteindelijk aan de gevolgen van uitputting in concentratiekamp Neuengamme, op 4 januari 1945.

Herdenking

De Nijmeegse universitaire gemeenschap verloor 48 leden (studenten, alumni, professoren) tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij worden herdacht op twee gedenkstenen: één (in de Aula) waarop allen genoemd worden, en één (in het Collegezalencomplex) waarop alleen de actief gevallenen genoemd worden - dus bijvoorbeeld niet degenen die omkwamen bij een bombardement. 

Bronnen en verder lezen:

• Gedenksteen Aula
• Van baron op klompen tot gevallen verzetsstrijder: het leven van student Jozef van Hövell
• Gedenksteen Collegezalencomplex
• C.J.H. (Corjo) Jansen, Grepen uit de geschiedenis van de Nijmeegse juridische faculteit 1923 - 2023 (Boom juridisch 2021), p. 78.
• De Gelderlander
• Algemeen Nijmeegs Studentenblad
• Tijdlijn WO2GLD
• Jan Brabers, Proeven van eigen cultuur. Vijfenzeventig jaar Katholieke Universiteit Nijmegen, 1923-1998. Deel I 1923-1960 (Nijmegen 1998).

Rechten

Elmar van de Ree (oorspr. 2018, aanvulling januari 2022), CC-BY-NC