De Romeinse Baadster

Romeinse Limes wereld erfgoed

Voordat de Neder-Germaanse Limes (en de daarbij behorende Bijland) tot werelderfgoed werd verklaard, wilde de voormalige gemeente Rijnwaarden en later de gemeente Zevenaar al graag de Romeinse geschiedenis in de regio beter zichtbaar maken. In een uitgebreid samenwerkingsproject, waar onder meer lokale bewoners, ondernemers en ook organisaties als Erfgoed Gelderland, RomeinenNU en het Liemers Museum in meewerkten, werden ideeën op papier gezet hoe dit verleden het beste onder de aandacht gebracht kon worden. Naast verschillende wandelroutes en nieuwe bebording werd ook de wens uitgesproken om samen te werken met kunstenaars. In de Bijland zal een verbeelding van groot formaat komen, een ware ‘eyecatcher’. Om dit te realiseren zijn beeldend kunstenaars Maree Blok en Bas Lugthart gevraagd om een bijzonder kunstwerk te maken voor deze plek.

Baadster van de Bijland

Het 10 meter grote kunstwerk ‘De Romeinse Baadster’ komt te staan op de zandpunt bij Herwen in recreatieplas de Bijland. Dit grote meer, dat is ontstaan door zandwinning, sluit aan op de Rijn en ligt in de buurt van het punt waar in de Romeinse tijd de rivier de Rijn en de Waal waarschijnlijk splitsten. Op de plek van de Bijland bevond zich in die tijd een Romeins castellum (fort) met de naam Carvium, van waaruit men de oevers van beide rivieren controleerde. Met name in de periode 1925-1963 zijn in de Bijland vele Romeinse vondsten boven water gekomen. De Rijn vormde in de Romeinse tijd de noordgrens van het Romeinse rijk: de Neder-Germaanse Limes. De Romeinen waren ervaren waterbouwkundigen en om meer water in de Rijn te laten stromen, bouwden zij op de plek waar de Rijn en Waal splitsten een dam, beter bekend als de Drususdam.

Toch had men in de Romeinse tijd, en later ook de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, maar beperkte controle over de loop van de meanderende rivieren in het gebied. Zo verspoelde het eerste dorp genaamd Herwen in 1764 door de naar het noorden opdringende (Oude) Waal. Herwen moest opnieuw opgebouwd worden, maar dit keer verder van de Waal af, op een veilige plek achter de dijk.

De grote sculptuur is gevormd naar de klassieke Romeinse beelden van badende waternimfen die in de mythologie een symbool zijn van en leven geven aan meren en rivieren. De Romeinse Baadster is ongeveer 10 meter hoog en staat vanaf haar middel zichtbaar op het strand van de punt bij Herwen. In de zomer bij laag water staat de Romeinse Baadster op de oever van het meer te midden van de badgasten die op het strandje verblijven.

Stijgend water

Als het water stijgt in het najaar en de winter zal de baadster steeds verder door het water omgeven worden. Bij de hoogste stand van ruim 16 meter boven NAP steekt nog net haar hoofd boven water. Het kunstwerk De Romeinse Baadster gaat zo een interactie aan met de omgeving en de mensen van nu, maar verbeeldt ook de verhalen van de rivier, de mens en het landschap uit de geschiedenis, die in dit gebied nog zo duidelijk zichtbaar zijn. De baadster, waarvan het bovenlichaam maar half zichtbaar is, maakt nieuwsgierig naar wat er nog in de aarde verborgen ligt van de eeuwenlange aanwezigheid van de Romeinen op deze plek, waarvan al vele voorwerpen tijdens zandwinning zijn gevonden. Naast het mysterie van de archeologische vondsten, is De Romeinse Baadster ook een verbeelding van het door de rivier verzwolgen dorp Herwen en een in de Liemers verteld volksverhaal. Deze legende zou gaan over de zich in meerdere stromen splitsende rivier die op zoek is naar zijn geliefde Rijna.

De haarstrengen die het gezicht omgeven, verbeelden de loop van de grote rivieren die in het begin van de jaartelling de noordgrens van het Romeinse rijk vormden. De Romeinse namen van de Rijn (Rhenus), de Waal (Vahalis), de Vecht (Latijnse naam onbekend) en de IJssel (Isala) zijn in de strengen van het haar gegraveerd.

Dit verhaal is het vijfde en laatste in een miniserie over het project Romeinse Limes gemeente Zevenaar. Lees hier het vorige verhaal. Deze serie verscheen ook in de Zevenaar Post.

Rechten

Wouter Hinrichs, Maree Blok en Bas Lugthart, 2021, CC-BY-NC