De Loden Lady

Een bijzondere vondst in de Nijmeegse Burchtstraat

De grafkist waarvan bleek dat het om een tweedehands sarcofaag gaat.

Foto 1/3

In 2001 werd de Loden Lady uit de Nijmeegse Burchtstraat verplaatst.

Foto 2/3

De vindplaats van het graf van de Loden Lady.

Foto 3/3

In 2001 deden archeologen een opmerkelijke ontdekking tijdens rioleringswerkzaamheden in de Nijmeegse Burchtstraat: een loden sarcofaag met daarin het skelet van een vrouw uit de vierde eeuw na Christus. Lood was in die tijd een zeldzaam en kostbaar materiaal, en dergelijke kisten waren doorgaans voorbehouden aan de Romeinse elite. Daarom werd al snel aangenomen dat de overledene een rijke dame was. Meer dan twintig jaar later blijkt echter dat dit beeld niet helemaal klopt. Nieuw onderzoek wijst erop dat de zogenaamde ‘Loden Lady’ helemaal niet tot de hoogste sociale klasse behoorde.

Een tweedehands sarcofaag

Een van de meest opvallende nieuwe inzichten is dat de loden sarcofaag niet op maat gemaakt was voor de vrouw. De kist bleek veel te groot: ruim twee meter lang, terwijl de vrouw zelf slechts iets meer dan 1,60 meter mat. Lood was destijds duur, dus het is onwaarschijnlijk dat iemand bewust een te ruime sarcofaag liet maken.

Daar komt bij dat de sarcofaag sporen van hergebruik vertoont. Volgens archeoloog Joep Hendriks was de kist binnenstebuiten gevouwen, waardoor de versieringen die normaal gesproken aan de buitenkant zaten, nu aan de binnenkant zichtbaar waren. Ook ontbrak een passend loden deksel; in plaats daarvan lag er slechts een afdektegel op de kist. Dit alles wijst erop dat de sarcofaag een tweede leven kreeg, mogelijk omdat een goedkopere begrafenis gewenst was.

Een leven van zware arbeid

Ook het skelet zelf vertelt een ander verhaal dan aanvankelijk werd gedacht. Waar eerst werd aangenomen dat de vrouw een leven in weelde had geleid, wijzen sporen op haar botten nu juist op een fysiek zwaar bestaan. Afgesleten rugwervels en beginnende artrose suggereren dat zij intensieve arbeid verrichtte. Bovendien laat de slijtage aan haar tanden zien dat ze haar gebit als gereedschap gebruikte, mogelijk bij het verwerken van huiden of plantaardige materialen.

Wie was de Loden Lady dan wél?

Als de vrouw geen rijke dame was, wie was ze dan? Hendriks vermoedt dat ze een geliefd lid van een huishouden kon zijn geweest, zoals een ‘ornatrix’ – een kapster die de vrouw des huizes hielp met haar haar en kleding. Dergelijke bedienden stonden dicht bij de elite, en het is voorstelbaar dat een meesteres meebetaalde aan een waardige begrafenis. Een ander scenario is dat de vrouw een succesvolle ambachtsvrouw was die zich een tweedehands sarcofaag kon veroorloven.

Verder onderzoek moet meer licht werpen op haar identiteit. Zo kan DNA-analyse mogelijk onthullen waar ze vandaan kwam en kan gezichtsreconstructie ons een beter beeld geven van hoe ze eruitzag. Nijmegen, gelegen aan de noordgrens van het Romeinse Rijk, was een smeltkroes van culturen. Archeologen hopen de Loden Lady uiteindelijk een plek te geven binnen dit diverse historische landschap.

Hoewel veel vragen nog onbeantwoord blijven, is één ding zeker: het verhaal van de Loden Lady is complexer en intrigerender dan we ooit dachten.