De amfoor van Sextius Basus

Spaans vaatwerk in Romeins Nijmegen

Tussen 1995 en 1997 werden op het terrein van het vroegere Sint-Canisiuscollege in Nijmegen twee amforen gevonden die daar in de tweede eeuw begraven zijn. Op zich was dat niet zo’n bijzondere ontdekking. Dit soort amforen, grote kruiken waarmee olijfolie werd aangevoerd uit Spanje, zijn niet bepaald zeldzaam op plaatsen waar het Romeinse leger heeft gebivakkeerd. Maar deze exemplaren hadden wel iets uitzonderlijks.

Watertank of urinevat?

Om te beginnen merkten de archeologen tot hun verrassing, dat de amforen al eens eerder waren ontdekt, toen het Canisiuscollege werd gebouwd. De toenmalige vinders hadden ze afgedekt met een dikke laag cement, die de onderzoekers van 1995 alleen met de grootste moeite konden verwijderen. Toen kwamen de restanten, 60 cm in doorsnee, alsnog aan het licht. Ze waren ingegraven in de bodem en hun halzen waren verwijderd. Ze kunnen hebben gediend als ondergronds voorraadvat, als waterreservoir of – wat ook voorkwam – als verzamelbak voor menselijke urine. Dat was een belangrijke grondstof voor de fabricage van wollen stoffen. Het was niet mogelijk om uit de omstandigheden op te maken, welke van deze functies ze ooit hadden.

Ruiter Bas(s)us

Wel kon worden vastgesteld, wie ooit de eigenaar was geweest van één van de reuzenkruiken. Op de hals stonden de letters S II X T I B A S I II Q, waarbij we het teken II als E moeten lezen. Voluit zou er hebben gestaan: Sexti Basi equitis: (eigendom) van de ruiter Sextius Basus. Deze Basus (of Bassus, wat waarschijnlijk is, want dit was een gebruikelijker naam) was dus ruiter in het leger, maar daarmee weten we helaas nog niet veel. Hij heeft de naam van zijn eenheid en/of zijn commandant er niet bij gekrast. Sextius Bas(s)us, volgens zijn naam Romeinse burger, heeft waarschijnlijk gediend bij de cavalerie-afdeling van het Tiende Legioen, dat hier tussen 71 en 104 zijn onderkomen had. Wat deed hij met zo’n grote kruik olie? Of ging het alleen om de kruik? In ieder geval heeft de amfoor een tweede leven gekregen in het kampdorp bij de legioenvesting.

Rechten

Evert van Ginkel