Brandstichting in de synagoge van Apeldoorn

Brand aan de Paslaan

De synagoge aan de Paslaan in Apeldoorn werd in de nacht van 1 op 2 augustus door NSB’ers in brand gestoken. Na de oorlog, in 1960, werd op dezelfde plek een nieuwe synagoge opgeleverd. In de gevel van de nieuwe synagoge zijn een aantal reliëfs aangebracht die aan het verleden herinneren.

Brandstichting

De brandstichting aan de Paslaan stond niet op zichzelf, blijkens een krantenbericht in de verzetskrant het Parool. Zo berichtte het Parool (met enige vertraging) op 23 augustus 1941 over plunderingen en brandstichtingen door NSB’ers op de ‘Joodsche kerken’ in Borculo, Hengelo, Apeldoorn en Deventer. Deze wandaden waren, zo schrijft het Parool, ’blijkbaar op initiatief van hoogerhand’. Dit is voor zover we hebben kunnen achterhalen echter nooit bewezen.

In een andere verzetskrant, Ons Vaderland, werd op 15 augustus 1941 melding gemaakt van de brandstichting in Apeldoorn. Deze krant beschreef de gedragingen van de NSB’ers als volgt: ‘Zy staken de synagoge in brand, bezetten verschillende straten en maakten luidruchtige gemeene opmerkingen’.

Hoewel het exterieur en een groot deel van het interieur van de synagoge vernield werd, zijn veel waardevolle spullen gespaard gebleven omdat deze tijdig uit de synagoge gehaald waren. Dit ging onder meer om thorarollen, kerksieraden en glas-in-lood ramen.

Nieuwe synagoge

In 1959 werd begonnen met de bouw van een nieuwe synagoge aan de Paslaan. Dit gebeurde met financiële steun van de rijksoverheid en de architecten waren de heren Heuvelink uit Apeldoorn. Op initiatief van toenmalig burgemeester van Apeldoorn Loek des Tombe werden de reliëfs als monument toegevoegd aan het ontwerp. Ook bijzonder is dat de geredde thorarollen, kerksieraden en glas-in-lood ramen in de nieuwe synagoge hun plek terugkregen.

De synagoge werd geopend op 28 februari 1960, in aanwezigheid van vertegenwoordigers van het Koninklijk Huis. Opperrabbijn van district Utrecht, dr. E. Berlinger, sprak een openingsrede uit, waarin hij het belang van de nieuwe synagoge voor de Apeldoornse gemeenschap benadrukte.

Verder lezen: