'De grote vrijheid die je had'

Het land in

"Ik ben geboren in een klein dorpje vlak bij het Limburgse Heerlen. Mijn moeder vond dat ik beter het land in kon gaan in plaats van in de mijnen werken. Op mijn dertiende, ik zat toen op de mavo, las ze een advertentie van een tankrederij waar ik kon gaan werken en naar school kon gaan. Dat heeft uiteindelijk tot gevolg gehad dat ik op mijn 27ste in Tiel terecht ben gekomen, en hier ook mijn werk heb gevonden.

Riviermeester

Ik was riviermeester bij Rijkswaterstaat. Die hebben het overzicht over rivieren en wegen. Wij waren van de natte afdeling. De natte Waterstaat onderhield de Rijn en de Waal. Die was weer onderverdeeld in dienstkringen en in elke dienstkring zat een riviermeester. Zo’n riviermeester hield met een patrouilleboot en twee bemanningsleden toezicht op een stuk rivier van ongeveer 25 km. Dat toezicht bestond uit het peilen van de dieptes, toezicht op de scheepvaart, toezicht op de verlichting, en op de betonning die moest worden gelegd om aan te geven waar de vaargeul was.

Journaals

Winand heeft thuis nog een hele stapel journaals uit zijn tijd als riviermeester. ‘Je moest ook verantwoording afleggen over wat de mensen in de boot hadden gedaan. Een journaal is een overzicht van de dagelijkse werkzaamheden. Met de dag en datum, de tijd waarin de dienst was gedraaid en hoe lang het had geduurd. Wie de bemanningsleden waren, welke route er was gevaren en de gedane werkzaamheden: wat er gepeild was, betonning die was bijgewerkt, lichten vervangen, bijstand verleend aan een schip, onderzoek gedaan naar een aanvaring, dat soort dingen.’ 

Dat gaat niet goed

Hij haalt ook een dikke stapel foto’s tevoorschijn. Daarin zitten heel wat verhalen verborgen. ‘Het was overdag, in de herfst, het stormde windkracht 8 of 9. We waren bij Beneden-Leeuwen, de opvaart richting Nijmegen. Toen kwam ons een afvarend geladen motorschip tegemoet. We zagen al: dat gaat niet goed. Maar ja, wat moet je doen? Contact zoeken met die schipper en eens overleggen: je kan zo niet doorgaan, want als je lager uitkomt in het rak van Tiel, zijn de golven nog zwaarder en hoger als hier.

Leuke dingen

Dit zijn foto’s die we hebben gemaakt van dat schip. Je kan wel zien dat het slecht ging. We zijn niet aan boord gegaan maar wel in de buurt gebleven. We hebben ervoor gezorgd dat het schip de haven van Beneden-Leeuwen invoer. Tussen de kribben in, dan kwam het een beetje uit de golfslag. Daarna draaien en in de haven tot rust komen. Het heeft daar kunnen afwachten totdat het weer beter werd. Het schip was gezonken als het doorgevaren was. Die schipper was er ook wel gelukkig mee. Dat zijn leuke dingen natuurlijk.

Altijd graag willen varen

Ik heb altijd graag willen varen, het water sprak me aan. Ik had ook wel voor kantoor kunnen solliciteren, maar dat heb ik nooit gedaan. De grote vrijheid die je hebt: we hadden een boot, we hadden een stuk rivier en daar deden we ons werk. En je keek niet op de tijd. Je ging ’s ochtends weg en dan zag je wel wanneer je naar huis kwam. Dat kon de volgende dag zijn, maar dat kon ook nog langer duren als het echt druk was. Dan heb ik het over de begintijd. Toen er maar één boot ter plekke was en die moest al het werk doen.

Overgangstijd

Toen ik hier kwam, bestonden er nog “sleeptreinen” op de rivier. Een grote zware sleepboot met tien schepen erachter, die zo naar Duitsland voer. Ze zijn vervangen door de zesbakkers, de vierbakkers en de duwstellen. Toentertijd moest je het maar met uitkijk doen als het slecht weer was. Daarna kwam de radar. Dat was in het begin een beetje wildwest. Je kreeg radar op je schip en dan kon je varen in de mist, dachten ze. Maar zo werkt het natuurlijk niet! Het was een overgangstijd, waarin er veel ongelukken zijn gebeurd op de Waal. Tegenwoordig moet je voor de radarvaart examen doen en diploma’s halen.

Beetje losjes

Het mooie van die tijd was dat het allemaal nog een beetje losjes was. Nu is het wat strakker geworden, meer geregeld. Ik vind wel dat ik nog de goede tijd heb meegemaakt.”

Rechten

Lucienne Bartels Tekst & Erfgoed, 2024, Regionaal Archief Rivierenland, CC-BY-SA