Een Puttens jochie uit het westen

De impact van (de oorlog in) Putten op een Amsterdams jongetje

Rob den Breejen (1938) noemt zichzelf een Puttens jochie. In de oorlog verruilt het gezin waarin hij opgroeit Amsterdam, dat door bombardementen geteisterd is, twee maal voor het landelijke Putten. Rob heeft mooie herinneringen aan zijn jeugd op de boerderij van familie Mulder. Eenmaal terug in Amsterdam na de oorlog krijgt Rob steun van ‘Puttens Jeugd’: een stichting die financiële hulp bood aan de kinderen van oorlogsslachtoffers.

“Het klinkt zo woest tegen de achtergrond van de razzia, maar ik heb een prachtige jeugd gehad. In 1943 vertrokken we voor de tweede keer vanuit Amsterdam naar Putten. We kwamen terecht op de boerderij van de familie Mulder. Dat waren fabelachtig goede mensen. Heel erg toegewijd en sterk gelovig. De boerderij dreef met name op Ab Mouw, de knecht. Hij vervulde voor mij, dat klinkt heel erg raar, eigenlijk een soort vaderrol. Met Ab mocht ik overal mee naar toe, behalve als Rika op bezoek kwam. Daar is hij later mee getrouwd.

Zo Puttens was ik wel

Ik ging met Ab aardappelen poten: dan moest ik aardappeltjes in de gaten gooien. Zo heb ik op de boerderij allerlei klusjes gedaan. Ik ging mee met melken, ik ging mee om de koeien te verplaatsen, ik haalde het paard uit de wei en al dat soort dingen. Dat was het leven op de boerderij. Het was hard werken, behalve op zondag: dan stond de kerkdienst centraal. Ab is inmiddels overleden. Vlak voor zijn overlijden ben ik nog bij hem geweest. Toen hebben twee inmiddels oude mannen samen zitten huilen over alles wat er op de boerderij gebeurd is. Dus zo Puttens was ik dan toch wel.

Het onderduikershol

In de oorlog was er een schuilplaats, een soort onderduikershol, op de boerderij. Ab dacht dat ik niet wist waar dat zou zijn, want dat vertelde je niet tegen de kinderen natuurlijk. Maar tijdens dat laatste gesprek met hem, dat is nu ongeveer tien, vijftien jaar geleden geweest, bleek ik te weten waar dat onderduikershol zat. Terwijl dat nooit is verteld! Dat vertel je toch niet tegen een kind! Dat was levensgevaarlijk, in die oorlogstijd. Maar ja, kinderen zien veel meer dan je denkt dat ze zien.

Geef dat boertje maar aan mij

Na de oorlog ging ik in Amsterdam weer naar school. Ik schijn zo Veluws gesproken te hebben, dat een schooljuffrouw die oorspronkelijk uit Borculo kwam, gezegd heeft: ‘Geef dat boertje maar aan mij. Ik red me d'r wel mee.’ Dus zo kwam ik in de tweede klas terecht; eerst in de domme rij natuurlijk, want ik had een grote achterstand. Die achterstand heb ik wel ingelopen. Ik was de enige van mijn school die naar de hbs ging, dat was mogelijk omdat 'Puttens Jeugd' voor al die dingen klaarstond.

Je kon niet lanterfanten

Mijn hele toekomst, en inmiddels verleden, heb ik aan 'Puttens Jeugd' te danken. Ik heb mogen studeren, mijn hbs-diploma mogen halen, dankzij Puttens Jeugd. Als ik mijn best zou doen, zouden ze me steunen. Dat hebben ze zónder meer áltijd gedaan. Ik weet dat er mensen zijn die over 'Puttens Jeugd' iets anders denken, want ze waren streng: je kon niet lanterfanten. Je moest er niet met je pet naar gooien. Elk kwartaal moest je met je rapportcijfers komen en dan werd er gezegd: 'Je moet je best doen op school, want we betalen het niet voor niks'.

Afstuderen

Ik was tweeëntwintig toen ik afstudeerde. Dat was lekker vlot. Dat kwam vooral door de steun en de druk van 'Puttens Jeugd'. Zelf zie ik dat als iets heel positiefs, omdat ik er zoveel aan heb gehad. Ik heb in mijn hele verdere ontwikkeling gesteund op het feit dat ik heb kunnen studeren. Destijds studeerde denk ik drie, vier procent van de Nederlandse bevolking op een universiteit af. Dus dat is voor zo'n Puttens jochie die slachtoffer was van de razzia een enorme prestatie.”

Interview en verhaal door Lian van der Zon