'Dat beeld vergeet ik nooit meer'

“We woonden in Soesterberg. Ik was nog geen vier en had een houten geweertje, een petje op en marcheerde zo met de Duitsers mee. Dat probeerde ik tenminste. De soldaten marcheerden in groepen over de Soesterbergse straatweg. Ze zongen altijd, dat vond ik leuk. Het verschil tussen Engelsen en Duitsers zei me niets.

De oorlog

We woonden in een woonwijkje. De munitieopslagplaats die daarachter lag is bij een bombardement de lucht in gevlogen. Het was winter 1942 er lag sneeuw en het was koud. Mijn vier jaar jongere broertje was nog een baby. Ons huis bleek helemaal beschadigd, we konden er niet meer wonen. Mijn ouders zijn toen in overleg met mijn grootvader verhuisd naar Putten. Grootvader woonde aan de Stationsstraat vlak naast ‘Groot Hussel’. Sinds 1939 was hij van die boerderij af. Hij had een huisje gebouwd waar hij woonde met zijn vrouw en dochter. Hier boerde hij in het klein verder. Wij mochten de voorkamer gebruiken en één slaapkamer boven, waar pa, ma en de twee kinderen sliepen. Het ging allemaal net. In die tijd behielp je je. Vader die stoffeerder was ging in verzekeringen doen. In 1946 kregen we een huis in de Husselsesteeg, een zandweg daar achter. Dat huis werd in de oorlog wel gebruikt als schuilplaats. Mijn vader is daar weggekropen in het bos. 

De razzia

De razzia op 1 oktober 1944 was een bijzonder dieptepunt. Ik stond met mijn oma in de keuken. Je zag Duitsers die mannen uit huizen haalden. De Duitsers kwamen ook bij ons aan de deur ‘of er ook mannen waren’. Mijn opa, moeder en oma waren thuis. Nou er waren geen mannen. Dan moest mijn moeder meekomen. Ze ging een jas en hoed halen en ondertussen liepen de Duitsers het hekje uit naar het volgende huis. Moeder liep naar het hekje en dacht in een keer: ‘Ik ga ook niet’. Ze is het huis weer ingevlogen en weggekropen achter een schot. Ze kwamen niet terug die Duitsers, daardoor is zij is niet in de kerk terecht gekomen waar iedereen naar toe werd gebracht. Mijn 66-jarige opa was te oud om meegenomen te worden.

Mijn vader en oom hadden zich ondertussen verstopt op Zonnewende aan de Husselsesteeg. Met zijn tweeën hebben ze daar een aantal dagen en nachten in het bos gelegen. Op een gegeven ogenblik werd gezegd dat Putten plat gebrand zou worden. Toen is mijn vader naar huis gegaan om papieren te halen van de verzekeringen van zijn klanten. Dat mocht niet verbranden natuurlijk. Hij zette zijn fiets tegen de notenboom achter het huis en zag twee Duitsers vanaf het station aankomen. Hij wist niet dat er ook twee Duitsers van de andere kant kwamen. Deze zagen hem lopen en schoten op hem. Vader is gevlucht, de achtertuin door en over gaas van twee meter hoog gesprongen. Hij kwam in de sloot terecht en is door sloten heen geslopen, terug naar het bos. Mijn moeder, die schoten had gehoord zei: ‘Dan schieten ze op pa’.

Na de oorlog

Op school waren heel veel kinderen zonder vader. Na de oorlog was er een club die zorgde dat die kinderen een vakantie aangeboden kregen in Engeland. Ze gingen met een boot naar Engeland en werden geïnterneerd bij gezinnen. Ik had een vriend die ook mee mocht. Zijn vader die leraar aan de openbare school was is ook weggevoerd. Daar was ik wel een beetje jaloers op want wij mochten niet mee. Die kinderen zijn meerdere malen weggeweest. Er kwam ook een gebouw, Stroud genaamd, naar een plaats in Engeland. Daar kwamen ook de centjes vandaan. Ja, Putten is wel geholpen hoor.”

Voor Verhaal van Putten vertellen (oud)-inwoners over opgroeien, werken en wonen in Putten. Dit verhaal over J.J. van den Brink is geschreven door Eefje Huisman, op basis van een oral history-interview, afgenomen in augustus 2018.