Alsof het gisteren gebeurd is…

Het verhaal van 94-jarige ooggetuige Heintje Grift- Koopman uit Bijsteren. Deel III, over de periode na de razzia tot aan de bevrijding

Mevrouw Heintje Grift-Koopman is geboren op 19 september 1924. Heintje groeit op in Bijsterensebroek op de boerderij van haar ouders in Bijsteren, een buitengebied van Putten. De familie Koopman woont aan het spoor en beleven vele angstige momenten in het najaar van 1944 en het voorjaar van 1945.

Achter het stipje hooi

Rondom onze boerderij waren veel beschietingen en er werden bommen gegooid. Op een gegeven moment raakte het hooi op. Er was nog een klein beetje hooi, een stipje hooi noemden wij dat. Toen er weer bommenwerpers kwamen, gingen we met z’n allen achter het stipje hooi liggen. Mijn vader zei: ‘Laten we elkaar nu maar gedag zeggen, want dit is het laatste.’ We lagen allemaal te huilen. De granaten rammelden overal om ons heen. Het ene vliegtuig was nog niet weg of het andere kwam er al weer aan. Op misschien 500 meter van ons vandaan is een bom gevallen. Gelukkig zijn wij en het huis bewaard gebleven.

Angst

We hebben in die periode heel veel angst gehad. Als je naar de kerk ging, of boodschappen ging doen, dan hoorde je weer een vliegtuig. Ik haalde voor ons gezin en de dichtstbijzijnde buren de bonnen op bij Amsing in het dorp. Het geluid van de vliegtuigen ging door merg en been. Wij moesten altijd over de spoorlijn. Aan de kant van de weg waren eenmansgaten waar ik in sprong. Het is een wonder dat ik nog zolen onder mijn voeten had. Mijn broer was een keer aan het ploegen op het land toen hij de kogels en scherven langs zich voelde gaan. Hij kwam thuis en zei dat hij niet meer het land op durfde.

Spoorlijn afgesloten

Voor acht uur ‘s morgens en na acht uur ‘s avonds mochten we de spoorlijn niet meer over. De overgang werd bewaakt. Mijn moeder heeft nog een keer een buurvrouw geholpen bij de geboorte van haar eerste kind. Dokter Vonk mocht niet meer over de spoorlijn heen. Mijn moeder heeft toen de bevalling gedaan. De dokter kwam na acht uur de volgende morgen even kijken. Moeder en kind lagen toen al prinsheerlijk in bed. Zoiets vergeet je nooit meer. Mijn moeder zei later tegen de dokter: ‘Ieder de helft hè?’ Maar ze heeft nooit de helft gehad, vertelde ze.

Je was niets in de oorlog

Ik leerde Marinus kennen in de oorlog. Hij was schoenmaker. Hij moest zich melden voor de luchtmacht, maar hij werd afgekeurd. Uiteindelijk werd hij te werk gesteld en moest hij voor de moffen schoenen maken in Harderwijk. Zijn mooie, nieuwe fiets werd hem afgenomen en hij kreeg er een oud stuk rammel voor terug. Dat heeft hem altijd dwarsgezeten. Hij was er zo weg van. Je was gewoon niets in de oorlog.

Boerderij van opoe

Aan het einde van de oorlog sliepen er op de hilt* van de boerderij van mijn opoe in Steenenkamer een heel aantal moffen. Het was ergens in april 1945. Mijn tante uit Noord-Holland stond voor het raam te kijken en zei: ‘Die kerels zullen toch niet gaan schieten?’ Het waren Canadese soldaten: ze richtten een mitrailleur op het huis en schoten de heleboel plat. De moffen namen ze gevangen. De hele boerderij stond in brand. Het stond vol met prachtige kasten en kabinetten. Mijn broertje Jan was net op dat moment iets ophalen bij opoe. Ze zijn in de kelder gedoken. Maar de brand kwam zo dichtbij dat ze het land op zijn gerend, achteruit naar een dochter van opoe. De koeien lagen als kadavers in de stal. Opoe en opa zijn toen bij ons in komen wonen. Uiteindelijk is er een noodwoning gebouwd.

De herinneringen aan die tijd zijn nog zo levendig. Zoals toen we allemaal achter dat stipje hooi lagen. Dat vergeet ik nooit. Het is net of het gisteren gebeurd is”.

* ‘hilt’ is een zolder voor het hooi en de stro boven de koeien in de stal.