Sigarenmakers in Culemborg

Al eerder hebben de sigarenmakers in Culemborg geprobeerd via collectieve actie hun arbeidsomstandigheden te verbeteren, maar zonder veel succes. Zo schrijft de Nederlandsche Sigarenmakers en Tabak-bewerkersvereeniging in de zomer van 1891 een open brief aan de Culemborgse fabrikanten uit protest tegen de slechte behandeling en de lage lonen van sorteerders:

"Mijnheer! Gehoord hebbende de grieven, welke uwe sorteerders, betreffen, en hun inziens zeer onbillijk zijn, verzoeke zoo spoedig deze weg te nemen, en wel: ten 1e f 2 loonsverhoging, voor elke sorteerder, ten 2e loon voor op kisten f 1,50, ten 3e een betere behandeling en niet meer als een opzichter, ten 4e afschaffing der boete, ten 5e de chef geen tuiswerk, ten 6e zaterdags tot 6 uur werken, daarna uitbetalen."

Staking

De fabrikanten reageren niet bepaald welwillend. Vooral de inmenging van de bond wijzen zij resoluut af, waaraan ze toevoegen dat ze "eerder onze fabrieken voor goed zullen sluiten dan bevelen te gehoorzamen, ons door den zogenaamden Bond, op de wijze als nu geschied is, toegezonden". Een staking breekt uit, maar mede door de lage organisatiegraad van de arbeiders houden de arbeiders het niet lang vol.

Verstandig

Na zes weken meldt de Culemborgsche Courant dat de staking is afgelopen. "Bij een kalm verloop zijn de meesten zoo verstandig geworden om weder aan het werk te gaan, voordat de gestelde termijn verstreken was, waarop ze niet meer aangenomen zouden worden."

Landelijke CAO

De landelijke CAO is zonder meer een overwinning voor de bonden, maar geen overwinning zonder prijs. Al snel zullen de sigarenmakers in Culemborg net als hun collega's elders in het land merken dat de nieuwe CAO ook hun vroegere vrijheid aan banden legt.

Deze tekst is een verkorte versie van een lemma uit het werk 'Gelderland 1900-2000' (eindredactie: Dolly Verhoeven).

Bronnen:

• Culemborgsche Courant (1891).
• I.J. Brugmans, Paardenkracht en mensenmacht. Sociaal-Economische geschiedenis van Nederland 1795-1940 (’s-Gravenhage, 1976).
• A. Eillebrecht, J. Grimbergen en P. Schipper, De sigarennijverheid in Culemborg. Mensen en fabrieken (Culemborg, 1986).
• C.N.J. Hioolen, De toestand der sigaren-industrie in het voorjaar 1926 (Delft, 1926).
• W. van der Hoeven, De Nederlandse Sigarenmakers en Tabakbewerkersbond opgericht op 26 december 1887.
• Zijn geschiedenis, werken en streven (Amsterdam, 1937).
• A.A.G. Meijers, De Nederlandse sigarenindustrie. Een onderzoek naar haar economische en sociale betekenis voor de Nederlandse volksgemeenschap (Amsterdam, 1949).
• P.H. de Ruiter en zoon, Sigarenfabrikanten Culemborg (Holland) (Culemborg, z.j.).
• J.H. Schaper, De arbeidswet van 1919 (Amsterdam, 1919).
• J. Schuurman, Zaaien en maaien tegelijk. Organisatie van sigarenmakers in Culemborg 1891-1913
  (Culemborg, 1994).
• K.E. Sluyterman, Ondernemen in sigaren. Analyse van bedrijfsbeleid in vijf Nederlandse sigarenfabrieken in de perioden 1856-1865 en 1925-1934 (Tilburg, 1983).
• J.L. van Zanden en R.T. Griffiths, Economische geschiedenis van Nederland in de 20e eeuw (Utrecht, 1989).

Rechten

Nadja van Leeuwen, Dolly Verhoeven (red.), CC-BY