Vastgebakken in het Gelderse landschap

Baksteenindustrie langs de rivieren

Bakstenen en Gelderland. Deze twee zaken zijn met elkaar verbonden door de grote rivieren die door de provincie stromen. Beide rivieren leveren de grondstof voor het opzetten van een industrie die door de tijd heen erg belangrijk is geweest en is gebleven voor de provincie. De vraag is, wat is er nu zo interessant aan die baksteenindustrie? Het antwoord is dat de hele geschiedenis van deze belangrijke industrie nu nog steeds zichtbaar is in de verschillende steenbakkerijen die Gelderland rijk is. Van de oudste productiemethodes tot hypermoderne ovens. Omgebouwd tot cultureel centrum of uitgegroeid tot multinational. De Gelderse baksteenindustrie behelst het allemaal.

De grote hoeveelheden klei die er voorhanden zijn in het rivierengebied hebben de Gelderse boeren lange tijd voorzien van een relatief eenvoudige manier om wat extra geld te verdienen. Zodoende zijn er vele ovens uit de grond geschoten in het rivierengebied. Helaas zijn er hiervan ook weer vele verdwenen. Er wordt echter hard gewerkt om de nog bestaande ovens een nieuwe functie te geven. Stichting BOEi zet zich bijvoorbeeld in voor het schrijven voor herbestemmingsplannen voor ovens zoals Randwijk en De Bunswaard. Anderen hebben deze nieuwe functie al gevonden, met De Bovenste Polder in Wageningen als een mooi voorbeeld. Deze oven is herbestemd tot cultureel centrum en biedt plek aan kunstenaars, hun werkplaatsen en hun activiteiten.

Van traditioneel tot ultramodern

De boeren bakten hun bakstenen vroeger in veldovens, een methode die al in gebruik is sinds de Middeleeuwen en die nu nog steeds wordt gehanteerd door Biezeveld in Kerkdriel. Biezeveld kan op deze wijze nog steeds voor de markt kan produceren, maar tegelijkertijd ook een ambacht beschermen. Ook Vogelensangh in Deest gebruikt al meer dan honderd jaar de ringoven en heeft daarmee een eigen plek verworven in de markt. Andere bedrijven hebben gekozen voor een moderne benadering, zoals Rijswaard in Aalst. Dit bedrijf heeft sinds 2008 een geheel geautomatiseerde productielijn voorzien van een moderne tunneloven. Daarnaast heeft Rijswaard ook een museum waarin alle bijzondere voorwerpen opgegraven uit de rivierklei worden tentoongesteld.

Veelzijdigheid bewaard gebleven

Alles is te vinden in Gelderland. De hele geschiedenis van de productieprocessen, lokale successen, buitenlandse investeerders, culturele herbestemming en leuke initiatieven om de industrie interessant te houden. Ook al is het achteruit gegaan met de baksteenindustrie sinds de wederopbouw van Nederland na de Tweede Wereldoorlog, in Gelderland is de industrie in al zijn facetten bewaard gebleven. Deze voor Gelderland zeer belangrijke en invloedrijke industrie toont zich in al haar veelzijdigheid aan het publiek.