Het Maas-Waalkanaal

Riviercommissie

In 1821 wordt de Riviercommissie opgericht met als doel de rivieren te reguleren en vervolgens te normaliseren. Ze besluit onder meer tot aanleg van kribben om de rivieren in hetzelfde, steeds bevaarbare bed te houden en de effecten van ijsgang te dempen. Ook worden Maas en Waal bij Slot Loevestein van elkaar gescheiden.

Kortere route

Als onderdeel van de Maaskanalisatie plant Rijkswaterstaat de aanleg van twee kanalen: het Kanaal Wessem-Nederweert en het Maas-Waalkanaal. Dat laatste kanaal verkort de vaarroute tussen de Maas en de Waal met honderd kilometer in vergelijking met de route door het kanaal van Sint Andries. Schippers hoeven door het Maas-Waalkanaal een stuk minder lang te reizen als ze van Limburg naar het noorden van het land of naar Duitsland willen varen. Dat is voor de kolenindustrie in Zuid-Limburg goud waard.

Leefgemeenschappen worden gescheiden

Lokaal heeft het kanaal verstrekkende consequenties voor het landschap en leefgemeenschappen. Het kanaal doorsnijdt de dorpen Neerbosch en Hatert. De dorpen Weurt, Malden en Heumen zien zich ineens afgesneden van een deel van hun buitengebied. Heumen komt tussen de Maas en het kanaal te liggen is daardoor lastig te bereiken. Bij de bouw van de Hatertse Brug vanaf 1970 verdwijnen twee dorpskroegjes en de kerk van Hatert. Oud-Hatert komt 'onder de brug' te leggen. Bij de verbreding van het kanaal verwijderen de bouwers de 76 kazematten aan de westkant. Die dateren uit de jaren 1930. In de Tweede Wereldoorlog zijn er gevechten rond de bruggen over het kanaal.

De aanleg

De werken voor de aanleg het Maas-Waalkanaal beginnen in 1920. Op 27 oktober 1927 opent koningin Wilhelmina de nieuwe waterweg. Net als de Maaskanalisatie is ook de aanleg van het Maas-Waalkanaal een werkverschaffingsproject. Het graven gebeurt in gedeelten en ‘in den droogte’ zodat dat de zeven bruggen gemakkelijker kunnen worden gebouwd. Arbeiders graven niet alleen met de schop. Excavateurs, vrachtauto’s, industriespoor en bovengrondse kabelbaantjes zorgen voor enige verlichting.

Verbreding

De twee sluizen In het Maas-Waalkanaal zijn bij aanleg de grootste binnenvaartsluizen van Europa. Het getuigt van een vooruitziende blik want het kanaal behoort al meteen na opening tot de drukst bevaren waterwegen in Nederland. Daarom moet het eind jaren 1960 worden verbreed. Er komt een nieuwe sluis bij Weurt. Die is in 1973 klaar. In 2013 komt er naast de oude sluis in Heumen ook een nieuwe keersluis.

Nieuwe bruggen

De verbreding maakt ook nieuwe bruggen noodzakelijk. Die worden langer en hoger dan hun voorgangers. Nijmegen neemt bij de verbreding de kanaalsprong: de wijken Dukenburg en Lindenholt ontstaan. De duwbakvaart met steeds hoger opgetaste containerschepen maakt ophoging van de nieuwe bruggen noodzakelijk. Dat doet Rijkswaterstaat tussen 2006 en 2008. Bij de sluis Weurt komen de bruggen 2,5 meter hoger te liggen. Bij de bruggen verder noordelijk gaat het om 25 tot 35 centimeter.

Maaskanalisatie

Met de aanleg van het kanaal vervalt een van de redenen voor de normalisatie of kanalisatie van de Maas tussen Grave en Den Bosch: betere scheepvaartmogelijkheden. De kanalisatie van de Maas komt er toch om twee redenen. Ten eerste wordt na de watersnoodramp van 1926 een snellere afvoer van het water richting zee nodig geacht om verdere dijkdoorbraken te voorkomen. Ten tweede is het de enige manier om de Beerse Overlaat te sluiten.

Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.

Bronnen en verder lezen:

• R. van Berlo, Het begin van het Maas-Waalkanaal, Lindenholt maakt geschiedenis.
• H. van Eeuwijk & G.J. Nelissen, Driekwart eeuw Maas-Waalkanaal, 1927-2002 (Nijmegen 2002).
• C.A.P. Ivens, De beteekenis van het Maas-Waal-Kanaal (Nijmegen 1928).
• Facebook, Sluis bij Heumen (Multimediateam Pluryn).
• Huis van de Nijmeegse Geschiedenis.
• Kanalen in Nederland.
• Maaswerken.
• 'Koninklijk bezoek aan Nijmegen. Opening Maas-Waalkanaal', Haagsche Courant 27 oktober 1927.
• Noviomagus
• Rijkswaterstaat

Rechten

Peter Deurloo, Historicus en journalist, CC-BY-NC