Kastelen te Doesburg

Hanzestad met een huis van de hertog

Ingekleurde plattegrond en stadsgezicht van Doesburg in 1654 uitgegeven door Nicolaas Geelkercken.

Waar de Oude IJssel uitmondt in de Gelderse IJssel ligt de stad Doesburg. Door deze gunstige ligging groeit Doesburg uit tot een belangrijke nederzetting die in 1237 stadsrechten ontvangt. De rivieren beperken echter ook de groei van de stad. Doesburg breidt zich in 1343 uit na toestemming van de hertog Reinald II van Gelre en Zutphen. In 1400 staat er een kasteel aan de westzijde van de stad.

Kasteel bij samenkomst van twee rivieren

Rond 1400 ontmoeten de hertog van Gelre, Willem I, en de bisschop van Münster elkaar in Doesburg. Dit vindt waarschijnlijk plaats in kasteel Doseburg. Dus toen kon er al een kasteel te Doesburg gestaan hebben. Bijna vijftig jaar later neemt de Hanze in 1447 de stad op in zijn verbond van handelssteden aan de Noord- en Oostzee.

In zijn “Beschrijving van het begin, opkomst en aanwas der stadt Doesborgh” vermeldt Adam Huygens in 1761 dat er naast de vier stadspoorten tot 1527 een “Casteel ofte Burgh” staat in Doesburg. Deze dient dan als woning van de rechters van het ambt Doesburg.

De hertog gebruikt burchten voor zijn politiek

Karel van Gelre bouwt tijdens zijn regering veel burchten en huizen of laat ze afbreken. Er is sprake van een echte ‘burchtenpolitiek’. Door de bouw van versterkingen en blokhuizen in de buurt van en in steden dwingt hij ze om mee te werken aan zijn politiek. In onder meer Nijmegen, Wageningen en Doesburg gebeurt dat. Hij heeft hier geen succes mee, want de steden keren zich op den duur tegen hem en breken de versterkingen weer af.

Het huis van de hertog in Doesburg

Dit gebeurt ook in Doesburg. Hertog Karel van Gelre vervangt in 1527 de burcht van Doesburg door een nieuw versterkt huis. Hij bouwt het aan de oostzijde van de stad en een toren verbindt het huis met de stadsmuur. Tien jaar later, in 1537, vindt een volksoploop plaats en verwoest het toegestroomde volk dit huis, maar spaart de toren. Deze zogeheten ‘Roode Toren’ blijft met de stadsmuur verbonden. In 1841 zijn er in de achtertuinen aan de Meipoortwal nog resten van deze poort zichtbaar. De naam leeft nog voort in het streekmuseum De Roode Toren, dat onder meer een verzameling toont met betrekking tot de geschiedenis van het oude Richterambt Doesborgh vanaf 1340.

Bronnen:

- Jan Vredenberg (red.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 29, 203.

- J. Harenberg, Adellijke huizen in het richterambt Doesborgh, Uitgeverij Rabeling, Doesburg 1990, p. 56.