Kasteel van Acquoy bij Geldermalsen

Boerderij op terp verwijst naar de voorburcht van een kasteel

Gezicht op Acquoy aan de Linge in 1750.

Foto 1/4

Portret van Anna van Egmond, prinses van Oranje (1533-1558).

Foto 2/4

Kerktoren, het verwoeste schip en koor gezien vanuit het zuiden, rechts het polderhuis van Acquoy, 1767-1822.

Foto 3/4

Reproductie van hoe de burcht van Acquoy er mogelijk uitzag.

Foto 4/4

Een oorkonde uit augustus 851 vermeldt voor het eerst een plaatsnaam die verwijst naar het latere Geldermalsen. Rond 1070 vindt de stichting van een burcht plaats. Op de vruchtbare gronden langs de Linge volgen dan vele kastelen en adellijke huizen. Helaas blijft geen van deze stichtingen in de oorspronkelijke middeleeuwse vorm bewaard. Oorlogen zijn hier een belangrijke oorzaak van, maar ook de verbouwing tot boerderij komt vaak voor.

Het geslacht Van Voorne als stichter

De familie Van Voorne krijgt in de dertiende eeuw Acquoy als leen van de graaf van Gelre. Gerard van Voorne, burggraaf van Zeeland, ontvangt Acquoy in 1330 als neef van de graaf van Gelre, Willem van Henegouwen. De eerste vermelding van het bestaan van een burcht te Acquoy dateert uit 1364. Dochter Catharina van Voornenburgh verpandt dan de heerlijkheid Acquoy met burcht voor tien jaar aan Otto van Arkel. Haar zoon Godfried van Loon verkoopt in 1371, na haar overlijden, de burcht en heerlijkheid definitief aan de familie Van Arkel.

In handen van de Oranjes

De heerlijkheid Acquoy met burcht wisselt vaak van eigenaar. Floris van Egmont, onder meer graaf van Buren, koopt in 1513 het kasteel en de heerlijkheid. Drie jaar later, in 1516, wordt Acquoy verheven tot baronie. Kleindochter Anna van Egmond, de enige dochter van Maximiliaan van Egmond, wordt na diens overlijden in 1548 de nieuwe gravin van Buren. Haar vader regelt op zijn sterfbed het huwelijk van zijn dochter. Dat vindt plaats in 1551, en zij wordt de eerste echtgenote van Willem van Oranje. Hij mag daarna de titel graaf van Buren voeren, en zo komt Acquoy in het bezit van de familie Van Oranje. Anna van Egmond overlijdt in 1558 op 25-jarige leeftijd, vermoedelijk aan een longontsteking.

Langdurig leen met boerderij

De Oranjes blijven de leenheren van Acquoy tot 1795. De inval van Napoleon Bonaparte maakt een einde aan alle feodale rechten. Intussen belenen zij Acquoy van 1649 tot 1756 aan de familie Van Wervelinckhoven. Daarna benoemt Willem V Jan de Bruijn tot leenman van huis en heerlijkheid. De oorspronkelijk omgrachte en ronde burcht is dan allang verdwenen en vervangen door een boerderij. In 1798 bouwt de familie De Bruijn een nieuwe boerderij op een terp waar vroeger de voorburcht van het kasteel stond.

Van jachthuis tot rijksmonument

De koninklijke familie Van Oranje gebruikt gedurende de negentiende eeuw de boerderij Huize Acquoy onder meer als jachthuis. Rond 1900 verkopen de Oranjes de boerderij, die bekend blijft onder de naam Oranjeboerderij. Sinds 1983 is de boerderij een rijksmonument.

Er zijn geen afbeeldingen bekend van kasteel Acquoy, maar in het weiland rond de boerderij zijn de sporen van de ronde burcht nog zichtbaar.

Meer weten over de Burcht van de heerlijkheid Acquoy met de daarbij behorende hoge- en lage rechten? Ga dan naar de website van de Historische Kring West Betuwe.

Bronnen:

- Jan Vredenberg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 250.