Jacob Mom als landverrader?

De Tachtigjarige Oorlog tussen de Spanjaarden en de Republiek was in 1581 immers uitgebroken. Hierdoor was de streek lange tijd frontgebied en afwisselend in handen van Spaanse en Republikeinse troepen. Met name de Spaanse huurlingen werden slecht of niet betaald en stroopten brandstichtend en plunderend het gebied af.

Mom als waterstaatsheld?

Voordat Mom ook persoonlijk in de problemen raakte, stond hij in het Land van Maas en Waal vooral bekend als held. Hij had grote verdiensten, bijvoorbeeld in het centraliseren van de dijkbouw. 

Tiel

In 1606 heeft Jacob Mom geprobeerd om Tiel in handen te spelen van de Spanjaarden. Wat hem daar toe gebracht heeft weten we niet. Het kan de voortdurende tegenwerking door de gebroeders Van Gent, burggraaf van Nijmegen en Ambtman van de Over-Betuwe geweest zijn, zoals hij in zijn bekentenis uitlegt. Het kan ook zijn, dat hij Tiel heeft willen behoeden voor beleg en plundering, of dat zijn verbondenheid met de katholieken de doorslag gegeven heeft.

De Spinola

Wat zijn motief ook was, hij stelde de Spanjaarden voor om de belangrijkste aanhangers van de Republiek uit te nodigen voor het eten in zijn huis en ze vervolgens op te sluiten in de kelder. Zijn opzet mislukte omdat de brief aan de Spaanse bevelhebber De Spinola over dit plan, onderschept werd. Aanvankelijk had dat voor Mom geen gevolgen.

Maurits

Pas vijftien jaar later, in 1621, is hij op bevel van Prins Maurits opgepakt. Misschien had die arrestatie een politiek motief. Het aan de kaak stellen van een katholiek als landverrader, maakte immers alle katholieken verdacht. Mom heeft in de gevangenis een volledige bekentenis geschreven waarin hij ‘met grote beschaemptheid’ toegaf dat hij ‘den duvel dien ik syn inbeeldinge niet genoch heb wederstaen’. Mom is door een speciaal door Maurits daartoe samengestelde rechtbank te Den Haag ter dood veroordeeld wegens ‘crimae laesae Majestatis’ (majesteitsschennis) en in 1621 in Den Haag op het schavot geëxecuteerd.

Een tragisch einde van een man die ook als held gezien kan worden. Lees daarvoor dit verhaal van Joep van den Brink over Mom als belangrijke Maas en Waler.

Rechten

J. van den Brink, CC-BY-NC