Hofstede Muiswinkel bij Ravenswaaij-Buren

Hofstede met herenkamer

Ansichtkaart van Huize Muiswinkel Ravenswaaij. De boer zit met zijn gezin op de bank voor de boerderij met schuur en hooiberg.

Foto 1/2

Muiswinkel, Ravenswaaij. Uitsnede uit de kadastrale kaart van 1832.

Foto 2/2

Aan de Korne, een zijriviertje van de Linge, ontstaat Buren, dat belangrijk wordt door het huwelijk van Anna van Egmond met Willem van Oranje in 1551. Aan de Rijn, de Linge en hun zijstromen liggen in de middeleeuwen rond Buren veel kastelen en versterkte huizen. Hun strategische ligging ten opzichte van het Sticht Utrecht en Holland is daarvan de oorzaak. Staatse en Spaanse troepen leveren tijdens de Tachtigjarige Oorlog vanaf 1568 in die streek veel strijd en de kastelen lijden daar zwaar onder. In Ravenswaaij, behorend tot de gemeente Buren, bevindt zich een boerderij met resten van een middeleeuwse versterkte hoeve: de hofstede Muiswinkel.

Een hofstede van de heren van Culemborg

De hertog van Gelre beleent in 1402 de hofstede Muiswinkel, waarschijnlijk gesticht in de veertiende eeuw, aan de heer van Culemborg. Het gaat dan om een versterkte hoeve met 52 Gelderse morgen land. Een morgen is een oude Europese landmaat die oorspronkelijk de oppervlakte land aangeeft die een boer in één ochtend kan bewerken. De maat verschilt per gebied. Een Gelderse morgen bedraagt 0,86 hectometer, zodat het grondgebied van de Muiswinkel dan bijna 45 hectare beslaat.

Enkele heren van Culemborg verblijven er waarschijnlijk ook zelf, totdat Marcus van Wese, proost te Utrecht, Muiswinkel in leen krijgt. In 1544 krijgt Floris van Pallant als heer van Culemborg de Muiswinkel weer als leen en komt de hofstede terug in zijn familie.

Versterkte hoeve wordt boerderij met herenkamer

In de achttiende eeuw vervangt een boerderij met herenkamer het middeleeuwse complex. Deze herenkamer is bedoeld voor de landeigenaar, die deze gebruikt om toezicht te houden op de werkzaamheden op de boerderij of om er tijdelijk te verblijven. De inrichting van deze kamer is vaak luxer dan de rest van de boerderij. Dat komt omdat de herenkamer een statussymbool is voor de eigenaar, terwijl de rest van de boerderij een agrarische bestemming heeft.

Zichtbare tekens van oorlogsgeweld

Verschillende families volgen elkaar als pachters op: De Kock, Van Ommeren, Knechtjens en Van der Worp. Herinneringen aan het versterkte huis blijven enigszins zichtbaar. Zo vermeldt Abraham van der Aa in zijn Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden in 1847: "Thans heeft men er nog ... een aanzienlijke boerderij, Muiswinkel genaamd, toebehorende aan den Heer A.W. baron Van Brienen, welke in vroeger tijden een kasteel schijnt te zijn geweest en geweldig beschoten moet wezen, naar de teekens, welke daarvan nog duidelijk aanwezig zijn."

Van pachters tot eigenaar

In 1894 pacht de familie Van Coevorden de Muiswinkel en koopt deze later. In 1946 breekt men de herenkamer af. De oude middeleeuwse resten dienen om de oude stadspoort van Culemborg te herstellen. Verder archeologisch onderzoek in 2015 toont resten van een poortgebouw en een deels gedempte gracht. Dit wijst erop dat de hofstede Muiswinkel mogelijk een verdedigende functie had. De huidige boerderij is een gemeentelijk monument in de gemeente Buren en is privébezit en niet openbaar toegankelijk.

Bronnen:

Jan Vredenberg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 186, 199, 583.
Muiswinkel, Wikipedia, geraadpleegd 4 september 2025.