Het Nieuwe Blokhuis te Harderwijk

Gebouwd tijdens de Gelderse Oorlogen

Harderwijk krijgt in 1231 stadsrechten en wordt snel een belangrijke Hanzestad. De economische groei is een gevolg van het stapelrecht op zeevis, bestemd voor het Gelderse achterland. De hertog van Gelre resideert in de stad in het Oude Blokhuis. In de roerige zestiende eeuw bouwt hij het Nieuwe Blokhuis, een ‘dwangburcht’, bedoeld om regio en burgers te bedwingen. Het opstandige Gelre steunt in die tijd op Harderwijk als zeehaven.

De graaf van Gelre en zijn Oude Blokhuis

De residentie die de graven van Gelre al rond 1250 in Harderwijk bezitten, brandt af in de veertiende eeuw. Graaf Reinald I van Gelre verwerft in 1310 een perceel land bij de stadsmuur. Hij bouwt er een blokhuis dat in 1393 aan de stad wordt teruggegeven. De burgers van Harderwijk versterken met de afgebroken resten van het blokhuis hun stadsmuur. Van het Oude Blokhuis blijft een toren en poortgebouw over die in de zeventiende eeuw als stadsgevangenis dienen.

De Gelderse Oorlogen en het Nieuwe Blokhuis

Na de dood van Karel de Stoute in 1477 vecht Gelre om zijn onafhankelijkheid terug te krijgen. Tussen 1502 tot 1543 komt Gelre in conflict over zijn grenzen met onder andere Holland, Vlaanderen en Brabant. Tijdens deze zogenaamde ‘Gelderse Oorlogen’ laat Karel van Gelre een nieuw blokhuis bouwen aan de oostzijde van de stad Harderwijk. Bestaande vestingwerken worden hierbij hergebruikt.

Het Nieuwe Blokhuis breidt zijn grenzen uit

Aan de zeezijde van het Nieuwe Blokhuis bouwt Karel van Gelre een bolwerk aan, om de havensteigers van de stad te kunnen beveiligen. Op de stadsmuur komt een woongedeelte voor de drost van Harderwijk. Hertog Willem II van Gelre laat vanaf 1538 het Nieuwe Blokhuis verder uitbreiden met bouwmateriaal van het gesloopte kasteel Hulckenstein bij Nijkerk.

Verlies van onafhankelijkheid maar een groter blokhuis

Bij het verdrag van Venlo in 1543 komt het hertogdom Gelre in handen van de Habsburgse keizer Karel V. Deze laat zijn bouwmeester Marcelis Keldermans in de jaren 1554-1555 aarden wallen en een bastion aan de zuidkant aanleggen. Door een gracht van twintig meter breed wordt de burcht van de stad Harderwijk gescheiden. Binnen het kasteel verschijnt een tweede woongedeelte met zaal en keuken. Het stadsbestuur van Harderwijk geeft in 1581 de opdracht om deze ‘dwangburcht’ te slopen. Een verhoging aan de Havendam, het Bargje, verwijst nog naar het Nieuwe Blokhuis.

Bronnen: