De vroegste geschiedenis

Wat we tot nu toe weten over Harderwijk vóór 1231, is het volgende. Het oudste stukje Harderwijk is waarschijnlijk de vroonhoeve Selhorst. Een vroonhoeve is een landgoed van een heer en wordt daarom ook wel een herenhof genoemd. De heer van de 'Harderwijker' vroonhoeve was geen gewone heer. Selhorst was namelijk eigendom van geestelijken uit Utrecht. Waar die vroonhoeve Selhorst precies heeft gelegen, is nog onduidelijk. Men denkt aan een locatie buiten de stadsmuur, bij de Luttekepoort.

Een vroonhoeve was meer dan een boerderij, feitelijk een kleine nederzetting. Bij Selhorst stond dan ook een kerk, de Sint-Nicolaaskerk. Ondanks driftig graven en zoeken is de precieze plek van de oudste Harderwijker kerk nog steeds niet opgespoord. Een concrete aanwijzing is dat de Luttekepoort vroeger ook wel de Sint-Nicolaaspoort werd genoemd. Daarom denkt men dat de nederzetting Selhorst in die omgeving moet hebben gelegen. Een mededeling van 3 december 1547 verklaart waarschijnlijk waarom de Sint-Nicolaaskerk onvindbaar is. Daar staat namelijk het volgende: 'Het Sint-Nicolaaskerkhof, liggende aan de weg naar Selhorst, gedeeltelijk verpacht. De pachter is verplicht de stenen uit de grond te graven: de duifsteen (natuursteen, afkomstig uit Duitsland) moet hij aan de stad afstaan, de bakstenen en kezelingen (keistenen) mag hij houden.' Niet verbazingwekkend dat die kerk niet gevonden wordt, die is letterlijk steen voor steen afgebroken. Dat gold zelfs voor de fundamenten. Hoogstens worden in de grond ooit nog eens sporen van de afbraak van de fundering van de kerk gevonden.

De ligging van de vroonhoeve Selhorst is dus onbekend. Hetzelfde geldt voor Herderewich, het latere Harderwijk. Die nederzetting moet er zeker zijn geweest, want die kreeg immers in 1231 stadsrechten. Dat betekent dat die plaats toen al een behoorlijke omvang moet hebben gehad. Lag Herderewich naast of in de buurt van Selhorst? Opnieuw moeten we er het zwijgen toe doen. Kortom, bij de ontstaansgeschiedenis van Harderwijk staan nog een heleboel vraagtekens.

Opgravingen leveren echter vaak interessante gegevens op. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2007 in de Bruggestraat. Archeologen ontdekten daar de restanten van een stenen huis uit ongeveer 1250. Dat was een verrassing, omdat men tot nu toe dacht dat er in die tijd en op die plaats nog niet was gebouwd. Een extra aanwijzing dat Herderewich waarschijnlijk in 1231 belangrijker was dan vaak werd gedacht. Zo'n geslaagde opgraving onthult een klein stukje van het mysterie van Harderwijk. Er is nog veel werk te verzetten voor archeologen en historici die de grond en de archieven nog eens grondig moeten doorploegen om een beter beeld te kunnen krijgen van de oudste geschiedenis van Harderwijk.

Dit verhaal is onderdeel van de canon van Harderwijk. Het volgende venster is hier te vinden.