De stad Tiel en ambtman Claes Vijgh in 1572

Verzoek Oranje

Bij de eerste ommekeer van de oorlogskansen vanuit Holland in 1572 drong Willem van Oranje er bij Claes Vijgh, ambtman van Nederbetuwe, richter en schout van Tiel, en de magistraten van Tiel op aan om zich bij hem aan te sluiten. Maar Oranje en de zijnen hadden toen kennelijk weinig besef van en inzicht in de situatie in Gelderland, de Nederbetuwe en de stad Tiel, want dat was allemaal nagenoeg geheel in Spaanse handen.

Geen steun

Claes Vijgh en de Tielse magistraten hadden ook niet de macht of mogelijkheid om met Tiel en de Nederbetuwe naar Oranje over te gaan, want vanuit Holland werd er geen enkele militaire en financiële ondersteuning gegeven. Hierdoor was het onmogelijk om in Tiel en omgeving ook maar iets te ondernemen. Dit te meer daar Tiel geen eigen garnizoen had en er in Nijmegen en andere plaatsen sterke Spaanse garnizoenen lagen. Dus zou een overgang naar Oranje in 1572 gelijk hebben gestaan aan zelfmoord en vernietiging van de stad Tiel en tot ondergang van de Betuwse bevoling. De Hertog van Alva had Oranje wel door, want waar de hoge heren in Holland het nalieten om militaire troepen en middelen te zenden, liet Alva in november 1572 een Waals garnizoen de stad Tiel binnentrekken en werd Andries van Anderlecht als militaire gouverneur aangesteld.

Het kon fout gaan

De bij Tiel gelegen steden Zaltbommel en Buren gingen wel naar Oranje over, maar dat lag anders. Zaltbommel viel direct onder het bestuur van Oranje en dus niet onder Gelderland en bij de overgang naar Oranje werd die stad onmiddellijk versterkt met Staatse troepen en middelen. En de stad Buren werd in 1575 door de Spaanse troepen deels uitgemoord en geheel veroverd.

Goede keuze

De keuze van Claes Vijgh en de Tielse magistraat om in 1572 niet naar Oranje over te gaan, lijkt een zeer verstandige te zijn geweest. Dat de magistraat van Tiel erg Spaans- en roomsgezind was, deed er niet veel toe. Dat bleek wel in 1578 toen Dirck Vijgh de functie van zijn vader overnam en gewoon de Spaansgezinde magistraat afzette en Staatsgezinde bestuurders aanstelde. Dus daar lag het probleem niet. Het probleem lag in de militaire macht. En die kreeg de stad Tiel pas van de zijde van Oranje en Holland voor het eerst in het jaar 1579, waardoor men zich kon gaan beschermen en verdedigen. Maar de echte militaire en financiële ondersteuning kwam pas onder prins Maurits rond het jaar 1590.

Bronnen

• Paragraaf 'Ambtman Claes Vijgh in een lastig parket', uit P.D. Spies: Dirck Vijgh 1531-1615. Schetsen uit het leven van de ambtman van Nederbetuwe, pp. 105-107.
• Mijn transcriptie van de brief van Willem van Oranje geschreven uit Delft aan de magistraat van Tiel met hernieuwde opwekking de zijde van de opstand te kiezen, de dato 19-11-1572 (briefnummer 3233 database Huygens ING), is opgenomen in mijn boek (Dr. P.D. Spies) Ambt Nederbetuwe. Dirck Vijgh c.s. Documentatie deel 3. Militaire Zaken en Recht 1565-1582. Dat betreft de Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe deel 35, pp. 46-47.
  
  

Rechten

Dr. Peter Dirk Spies, CC-BY-NC