De Gelderse grensstreek

Het akkoord ging ervan uit dat ondanks de staatkundige grens tussen Nederland en Duitsland sprake was van verwantschap. Pas in de loop van de negentiende eeuw had de staatsgrens ook een scheiding op cultureel en maatschappelijk gebied veroorzaakt. Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog was die scheiding scherper geworden, maar nu moest deze scheidsmuur tussen mensen geslecht worden. Het streven naar samenwerking sloot aan bij de groei van Europa naar eenheid en bij de taak die de Verenigde Naties in 1965, als jaar 'van de internationale contacten', aan de grensgebieden hadden toegedacht.

Cultureel akkoord

In feite betekende het cultureel akkoord geen nieuwe ontwikkeling. Wederzijdse contacten in het grensgebied waren reeds in de jaren vijftig in gang gezet door particuliere initiatieven. Eerder en sterker dan op landelijk niveau was daar het besef aanwezig dat een betere maatschappij alleen kon gedijen wanneer aan beide zijden van de grens het klimaat daartoe werd geschapen. Sterke anti-Duitse sentimenten speelden bij de Gelderse grensbewoners geen overheersende rol. In de grensstreek kon men bovendien teruggrijpen op de talrijke historisch gegroeide banden, gemeenschappelijke gebruiken, streektalen en niet te vergeten de familierelaties.

Liemers-Niederrhein

Uit deze particuliere activiteiten ontstond in januari 1965 de Nederlands-Duitse vereniging Liemers-Niederrhein met als doelstelling over en weer menselijke contacten tot stand te brengen en in stand te houden en zo bij te dragen tot een betere internationale verstandhouding in het kader van de Europese samenwerking. De vereniging was gevestigd in 's-Heerenberg en Emmerik. De activiteiten van Liemers-Niederrhein waren kleinschalig, de geografische reikwijdte was relatief gering, maar het idee erachter was groot. Een betere verstandhouding tussen individuen moest leiden tot betere betrekkingen tussen volkeren. Dat kreeg concreet vorm door de organisatie van gemeenschappelijke culturele evenementen aan weerszijden van de grens.

De A15

Behalve het bevorderen van de grenscontacten op cultureel niveau waren er ook door de overheid gestimuleerde initiatieven om de economische betrekkingen in het grensgebied te ontplooien. Het ging hierbij vooral om het vinden van praktische oplossingen voor het grensverkeer. Begin jaren zestig ontstonden de eerste contacten tussen Arnhem, Nijmegen, Emmerik en Kleef. Op 11 juli 1963 vond een conferentie plaats in kasteel Doornenburg met als thema de economische mogelijkheden van een nieuwe verbinding (de A15) tussen de Hollandse Randstad en het Duitse Ruhrgebied. De deelnemers, die het grote nut van dit overleg onderkenden, gaven aan de samenwerking een stevige basis door het formeren van een Werkgroep voor de regionale ontwikkeling van het Nederlands-Duitse Rijngrensgebied tussen IJssel en Maas.

Euregio

In 1978 werd de Regio Rijn-Waal Raad ingesteld, met als voornaamste doelstelling de versterking van het economisch leven in de regio, onder meer door het verbeteren van de ruimtelijke structuur en het stimuleren van economische, technische en innovatieve mogelijkheden. Maar ook de bescherming van het leefmilieu en de intensivering van culturele en sociale contacten rekende de regio tot haar speerpunten. In 1993 koos zij om de Europese gedachte te benadrukken de naam Euregio Rijn-Waal en kreeg zij als eerste Euregio in Europa een publiekrechtelijke status.

Beroepen

De voordelen hiervan waren al spoedig merkbaar. De samenwerkingsstructuren verbeterden waardoor efficiënter kon worden gehandeld. In 2000 werd in het kader van het Interreg-programma van de Europese Commissie een door de Vereniging Liemers-Niederrhein ontplooid initiatief financieel gesteund. Het ging om een serie gespreksavonden in Emmerich tussen achtereenvolgens juristen, artsen, architecten, boeren, bouwondernemers, accountants en belastingadviseurs, leraren en journalisten uit het grensgebied. Deze gesprekken brachten talrijke grote en kleine verschillen aan het licht in de uitoefening van het ambt of beroep.

55 leden

Het werkgebied van de Euregio Rijn-Waal bestrijkt de regio's Arnhem, Nijmegen, Noord-Limburg, Noordoost-Brabant, het Rivierengebied, Zuidwest-Veluwe, Achterhoek, de Kreise Kleve en Wesel en de Stadt Duisburg. Het gebied is 5.756 km2 groot en telt ongeveer 2,7 miljoen inwoners. In 2004 waren 55 leden aangesloten, waaronder vele gemeenten, regionale overheden en twee Kamers van Koophandel en Fabrieken.

Deze tekst is een verkorte versie van een lemma uit het werk 'Gelderland 1900-2000' (eindredactie: Dolly Verhoeven).

Rechten

Ben Janssen, CC-BY