Verhaal van Diny van Wiggen-Koedam

Werken bij Specer-Heij in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw

Miss Modinette (rechts Diny van Wiggen-Koedam)

We zijn te gast bij Diny van Wiggen-Koedam (1944), een geboren en getogen Culemborgse. Ze vertelt over haar werk bij Spencer-Heij, een van de grote tricotagefabrieken in Culemborg in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw. Ze begint daar op haar vijftiende jaar en zal er bijna vier jaar blijven. Ze heeft het naar haar zin, vindt het er meestal gezellig, alleen het opjagende puntensysteem bevalt haar niet. Tot haar eigen verrassing wordt ze uitgeroepen tot en gehuldigd als Miss Modinette 1961.

Na de huishoudschool aan het werk

Mijn moeder wilde dat ik naar de huishoudschool ging, daar kon ik leren koken, strijken, naaien en dergelijke. Binnen de huishoudschool had ik voor naaien gekozen, dat lag mij meer dan kinderverzorging. Als je na de huishoudschool niet verder wilde leren, moest je gaan werken. Veel meisjes in Culemborg gingen naar Spencer-Heij, dat leek mij ook wel wat. Ik werd daar aangenomen in de week dat ik vijftien werd. Op maandag om 7.30 uur begon ik daar, na een korte rondleiding, aan de kniptafel.

Knippen, etiketten naaien, en opgejaagd aan de lockmachine

Ik begon aan de kniptafel. Op de tafel lag de stof, daar legde je een mal overheen en dan moest je de stof met een elektrische schaar langs de mal op maat knippen. Dat moest allemaal staand gedaan worden en dat kon ik niet zo goed volhouden. Er werd een ander plaatsje voor mij gezocht, ik moest etiketten gaan naaien. Dat ging niet meteen goed omdat ik me vaak verwonde; ik heb toen wel geleerd om met een vingerhoedje te naaien.

Later kwam ik aan een lockmachine. Met die machines werden de verschillende panden van een kledingstuk aan elkaar genaaid. We werkten op tarief, dat vond ik verschrikkelijk. Ze werkten daar met een puntensysteem; hoe meer kledingstukken je produceerde, hoe meer je verdiende. Daar moest ik zeker in het begin erg aan wennen. De vrouwen die dat werk al langer deden, werkten veel sneller dan ik, maar ik wilde me ook niet laten opjagen.

Soms kwam er een man met een stopwatch achter je staan, die keek of je je werk goed deed, maar hij nam ook op hoe lang je erover deed. Ze kwamen vaak bij mij. Dat vond ik angstig, “als ik het maar goed doe”, dacht ik dan. Uiteindelijk ben ik, na bijna vier jaar, vanwege dat puntensysteem bij Spencer-Heij weggegaan.

Gezelligheid tijdens en naast het werk

Er was altijd wel muziek in de fabriek; Arbeidsvitaminen en dergelijke. Als er liedjes op de radio kwamen die we mee konden zingen, was het feest. Iedereen zong dan mee. Dat was gezellig. Zingen mochten we wel, maar niet van je werkplek lopen.

We hadden ook een wandelclub van het bedrijf. Daar deed ik ook aan mee. Een van de mannen van het kantoor was de leider van de club. Hij zorgde er ook voor dat we kleding van Spencer-Heij kregen, een trui en een rok. Ik weet nog dat die trui niet in de rok paste. We kregen ook nog een polo. Tijdens de marsen liep onze vlaggendrager voorop, onze leider liep helemaal achteraan. We liepen een aantal keren de avondvierdaagse en hebben ook meegedaan aan de Airborne-mars in Oosterbeek.

Miss Modinette van het jaar 1961

Elk jaar organiseerde men bij Spencer-Heij een Miss Modinette-verkiezing. Dat was een wedstrijd, waarbij dames die bij Spencer-Heij werkten een kledingset moesten ontwerpen, naaien en showen. Ik werd uitgenodigd om mee te doen en dat leek mij wel leuk. Er deden een stuk of tien dames mee, vijf jongeren en vijf dames die al langer in de breierij werkten. Er deed ook een vriendin van mij mee, die ook, net als ik, net van de huishoudschool kwam. We wisten niet zo goed wat we ervan moesten verwachten, maar wilden het toch wel proberen.

Ik heb een groen pakje ontworpen, met korte mouwen en een kraagje met een fris wit randje eromheen. Mijn vriendin had een winterpakje gemaakt, een soort jasje met een rokje eronder. Ik moest het pakje ook zelf showen. Er werd een modeshow georganiseerd in de kantine van de spinnerij. Vijf dames vormden de jury: de burgemeestersvrouw, de directrice van de Katholieke Huishoudschool, mevrouw Heij en mevrouw Van Stralen van de Zonnebloemcursus. Die zaten allemaal op een rijtje, daar moest je dan voorlangs lopen. De hele zaal zat vol met medewerkers, kennissen en vrienden. Ik had zelf geen schoenen met een hakje, die heb ik geleend van een kennisje. Ik was best een beetje zenuwachtig.

De dames van de jury vonden mijn pakje het beste. Ik weet niet meer wat ze erover gezegd hebben. Ik werd uitgeroepen tot Miss Modinette 1961. Bij de prijsuitreiking kreeg ik een sjerp omgehangen.

Sommige collega’s waren natuurlijk teleurgesteld. Ik denk dat ze ook niet hadden verwacht dat zo’n jonge meid de wedstrijd zou winnen. Zelf had ik dat ook nooit verwacht, zeker omdat ik de jongste was van alle deelnemers.

Loonzakje

Ik verdiende fl. 25 in de week toen ik daar begon. ‘s Zaterdags, tegen het eind van de werktijd, kreeg je je loonzakje, die werden rondgebracht door iemand uit het kantoor. Op het loonzakje stond je naam “Diny Koedam” en je nummer, 87 geloof ik. Je moest zelf controleren of het bedrag klopte, of het klopte met de punten die je die week had ingeleverd.

Ik fietste na het werk op zaterdag eerst naar de fietsenmaker. Mijn vader had daar voor mij een fiets op afbetaling gekocht. Daar bracht ik elke week fl 10,- om mijn fiets af te betalen. De rest fl 15, - was voor mijn moeder. De eerste tijd droeg ik al mijn geld thuis af. Later, toen ik al verkering had, vroeg mijn moeder of ik niet beter kostgeld kon afdragen, dan kon ik van de rest gaan sparen. Ik spaarde voor de uitzet, voor als ik met mijn mannetje zou gaan trouwen. Ik had een boekje waarin alles voor de uitzet stond: lakens, handdoeken en alles wat je nodig hebt als getrouwd stel.