Van waterhuis naar broodhuis, van mensenhuis naar godshuis

Aanvankelijk stond hier op het landgoed Holthurnsche Hof een boerderij, gebouwd in de tweede helft van de 19e eeuw. Rond 1900 heeft de Rotterdamse bankier H. dit landgoed gekocht om er met zijn familie gedurende drie zomermaanden te komen wonen - niet langer, want dan moest er belasting betaald worden - waarbij zij hun eigen personeel mee brachten. Er was weinig contact met de inwoners van Berg en Dal waardoor er niet veel van de geschiedenis bekend is uit de periode dat de familie H. op het landgoed woonde.

Nadat de familie H. het landgoed gekocht had, werd de boerderij afgebroken en bleef alleen het appelschuurtje over. Dit werd toen wateropslagplaats om de planten water te geven. Deze opslagplaats is, waarschijnlijk net na de Tweede Wereldoorlog, bakkerij geworden, maar de exacte periode is onbekend. Aan de achterzijde van de kapel is nog de loden strip te zien waar de oven(s) tegenaan zat(en) en de muur heeft daar zwart geblakerde plekken. Toen het huis van de tuinman vernield was - in of na de oorlog- is de bakkerij woonhuis geworden. Er zijn in die tijd twee kinderen hier geboren.

Ons Erf

In 1948 (6 januari) is in de Steeg bij Arnhem de Volkshogeschool Ons Erf opgericht om boerenzonen en –dochters die wilden emigreren hierop voor te bereiden. De locatie was daar echter al snel te klein, waardoor Theo van Steen, directeur van Ons Erf, in 1952 het landgoed inclusief alles wat erbij hoorde, heeft gekocht voor 155.000 gulden.
De meeste boerenzonen en –dochters waren van katholieke afkomst en moesten (in die tijd) elke dag naar de kerk. In plaats van een nieuwe kapel te bouwen voor dit doel, heeft monseigneur Bekkers, die toen hulpbisschop was van Den Bosch, onder het genot van een heel goed glas wijn (volgens Dorine) het voor elkaar gekregen dat de bisschop toestemming gaf voor het verbouwen van het schuurtje, alias wateropslagplaats, alias bakkerij, alias woonhuis tot kapel.

Glas-in-lood

Ouders van gesneuvelde Engelse soldaten kwamen elk jaar een week naar Groesbeek om de graven van hun zonen te bezoeken die op het nabij gelegen Canadese kerkhof lagen. Ze genoten in die tijd gastvrijheid op Ons Erf. Als dank hiervoor hebben zij in de periode van de opening van de kapel gebrandschilderde ramen geschonken die zijn gemaakt door de bekende Nijmeegse brandglasschilder Wim van Woerkom. In de ramen aan de linkerzijde van de kapel is het leven van Sint Isidorus afgebeeld, de beschermheilige van de boeren. Op de ramen aan de rechterzijde vindt men wapenschilden van Groot-Brittannië en Canada, ibis die uit het vuur herrijst en Sint Joris met de draak.

Drie koningen

Ieder jaar in januari schrijft Dorine met schoolkrijt boven de ingangsdeur van de kerk de eeuw (nu 20) MCB en het jaar (nu 09). MCB betekent in het Latijn doorgangshuis, maar ook Melchior, Caspar en Balthazar, de Drie Koningen. Dorine schrijft zelf deze tekst al vanaf 1999 boven de deur. Voor die tijd werd dit gedaan door trainers van de Volkshogeschool Ons Erf. In het midden van de kapel staat een bijzonder altaar. Het is een molensteen afkomstig uit de middeleeuwen en opgevist uit de Waal bij Nijmegen. Deze is hier terecht gekomen door bemiddeling van een van de medewerkers van Ons Erf, een molenaarsdochter. Een andere medewerker heeft een beeldje van Maria met Jezus geschonken. Tot een paar jaar geleden wist niemand hoe dit beeldje hier terecht kwam. Totdat deze mevrouw die haar 80e verjaardag op dit landgoed vierde en rondgeleid werd, vertelde dat dit beeldje van haar afkomstig was.

Mogelijk heeft een andere medewerkster het wandkleed gemaakt van de Drie Koningen ter gelegenheid van een herdenking van de oprichting van Ons Erf op 6 januari. Verder hangen er drie iconen, dat wil zeggen foto’s van de iconen. Toen F. H. begon als pater verbonden aan het conferentiecentrum Ons Erf, heeft hij iconen gekregen van de NCB, de Christelijke Boerenorganisatie, om in de kapel te hangen. En toen hij overleed moesten de iconen weer terug naar de NCB. Die liggen daar in de kluis,.. waarschijnlijk. Maar de eigen huisfotograaf van Ons Erf heeft prachtige foto’s gemaakt die niet te onderscheiden zijn van echte iconen. Onderaan, voor een gebrandschilderd raam, staat een mooie Afrikaanse kerstgroep van ebbenhout die ook van F. H. geweest is. Aan de buitenkant van de kapel hangt aan de linkermuur een Zwarte Madonna. Die is geschonken door een Braziliaanse bisschop als dank voor het feit dat de Nederlandse boeren die naar Brazilië geëmigreerd waren, door Ons Erf zo goed waren voorbereid op het leven en werken daar.

Het kapelletje nu

Omdat Dorine de geschiedenis, maar ook de sfeer en stilte van dit kapelletje zo bijzonder vindt, zet ze, zoals ze zelf zegt, haar hakken in het zand, als er ook maar gedacht zou worden om het kapelletje (ook) te gebruiken voor andere doelen zoals een cursus. Momenteel wordt het af en toe gebruikt als trouwlocatie of voor een doop. Tot afgelopen Kerstmis werden er ook jaarlijks nachtmissen in opgedragen voor oudere mensen uit het hele land die anders met Kerstmis alleen zouden zitten. Er waren dan zo’n dertig tot veertig mensen uitgenodigd. Dorine zorgde er vijftien jaar lang voor dat deze ouderen van 23 tot 27 december mooie feestdagen hadden op Ons Erf. De Bond zonder Naam was hiermee begonnen, maar toen die ophield is Dorine hiermee verder gegaan, geholpen door enkele collega’s en met toestemming van de directeur van het conferentiecentrum om de gebouwen te gebruiken. Helaas kon dit afgelopen Kerstmis niet meer, enerzijds omdat er geen paters meer te vinden zijn om hier de nachtmis op te dragen, anderzijds omdat de kapel aan een opknapbeurt toe is waarvoor momenteel sponsors worden gezocht.

Rechten

Maria Botden, Erfgoed Gelderland, CC-BY-SA