Knallend het jaar uit

Begin van het nieuwe jaar

Door het tijdsverschil is het in Azië en Oceanië eerder oud en nieuw dan in Europa en in Amerika later. Zo begint het nieuwe jaar in Nieuw-Zeeland en verhuist het langzaam naar het westen van de wereld. Maar dat voor iedereen in de wereld op 1 januari het nieuwe jaar begint, is pas sinds 1575. In dit jaar besloot de Spaanse landvoogd in de Nederlanden een einde te maken aan alle verschillende jaarwisselingen. De verschillende groepen besloten namelijk zelf wanneer ze vonden dat het nieuwe jaar begon en vaak was dit seizoensgebonden. Ondanks het besluit van de Spaanse landvoogd, hadden nog steeds de seizoenen meer betekenis dan het nieuwjaar. In het begin van de twintigste eeuw kwam hier verandering in en sindsdien is oud en nieuw een groots spektakel.

Tradities in Gelderland

Dat oud en nieuw een wagen vol met tradities en gebruiken met zich meebrengt, is wel bekend. De schaal vol met oliebollen en appelflappen, familie en vrienden om je heen, het afsteken van vuurwerk, een koude duik in het water en ga zo maar door. Deze tradities vind je overal, maar er zijn ook veel regionale tradities. Kijk maar naar ons mooie Gelderland. Naast oliebollen worden er ook ronde of platte kniepertjes gegeten, in Wapenveld was het de traditie om boeren gerij te slepen en in Elburg werden er teertonnen aangestoken. Maar wat nog steeds op veel plekken in Gelderland gebeurt, is het carbidschieten.

Knallend het jaar uit

Het carbidschieten is een plattelandstraditie en wordt gedaan met behulp van carbid en een melkbus. Het carbid wordt in de melkbus gedaan met wat water en wordt vervolgens aan de onderkant van de bus aangestoken. Met een enorm kabaal ploft de deksel of bal van de melkbus. Vroeger werd dit gedaan om de boze geesten voor het nieuwe jaar te verjagen, maar tegenwoordig is het meer voor het plezier. De traditie van het platteland is met een opmars bezig. Het wordt nu niet alleen maar op het platteland gedaan maar ook in steden zoals Zutphen en Apeldoorn en zelfs in de Randstad wordt het carbidschieten populair. De populariteit van het schieten heeft te maken met de strenger wordende regels voor het vuurwerk en het carbidschieten valt buiten deze regels om. Omdat er wel veel risico's aan carbidschieten zitten en het daarom nog al eens in een kwaad daglicht wordt gezet, heeft Theo de Klein uit Babberich een veiligere manier uitgevonden. Hij heeft een systeem ontwikkelt waardoor je door gebruik van een kartonnetje of plastic velletje op de melkbus en een elektronisch systeem dat is gekoppeld aan een lang touw, de boel op veilige afstand en toch met een enorme knal kan laten ontploffen. Ook worden er in verschillende plaatsen in Gelderland speciale velden opengesteld om de folkore in stand te houden maar om het toch veilig te laten verlopen.

Carbidschieten staat sinds juni 2014 op de Nationale Erfgoedlijst. Op deze lijst staan typisch Nederlandse tradities die nog in leven zijn.

Van de redactie