De Hessenwegen

Brede wielsporen

Mannen uit Zuid-Duitsland vervoerden goederen door heel Europa. De meesten van hen kwamen uit de deelstaat Hessen. Met hun wagens, die voortgetrokken werden door paarden, reden zij over zandwegen. Hun wagens hadden een veel breder wielspoor dan andere vervoersmiddelen. Daardoor brachten ze flinke schade toe aan bestaande wegen. Daarom werden vanaf het einde van de zeventiende eeuw speciale wegen aangewezen voor de breedsporen: de Hessenwegen. De wagens trokken diepe geulen in het landschap.

Herbergen

Dat Hessenwegen alleen in Oost-Nederland voorkwamen, heeft te maken met de bodem. In het westen was die te drassig voor goederenvervoer over land. Omdat de wagens door eenzame gebieden reden, waren ze een gewilde prooi voor criminelen. Daarom reden ze op gevaarlijke stukken in konvooi. De Hessenwegen liepen om de dorpen en steden heen om een aantal tollen te omzeilen. Langs de Hessenwegen kwamen herbergen, zoals 'De Woeste Hoeve' bij Apeldoorn. Een andere pleisterplaats was herberg 'De Lindeboom' aan de tegenwoordige Hessenweg 124 in Lunteren. Deze herberg werd al in 1621 genoemd, maar bestaat niet meer.

IJsselbruggen

De Hessenwegen werden populair toen de Hanzesteden Deventer en Zutphen rond 1500 bruggen over de IJssel legden. Vanaf toen konden Duitse voerlui met hun wagens over hogere zandgronden tot bij Utrecht en Amersfoort reizen, zonder door brede waterwegen te worden tegengehouden. Een van de routes liep vanuit Arnhem, langs 'Het Planken Wambuis' naar De Ginkel, De Driesprong, De Goudsberg, Meulunteren, Barneveld, Achterveld en vervolgens Amersfoort/Utrecht.

Van Hessenweg tot snelweg

Het einde van de Hessenwegen kwam toen Arnhem vanaf 1845 verbonden werd met Utrecht door de Rhijnspoorweg. Daarna was het zware vervoer over de weg niet meer rendabel. Rond 1840 werden in het oosten van het land ook rijkswegen aangelegd en kwamen er tolposten, zoals tegenover herberg Zuid-Ginkel bij De Klomp en aan de Goorsteeg in Lunteren. Pas in 1928 kon men over keien van Arnhem, via Ede en Amersfoort, naar Amsterdam. In de Tweede Wereldoorlog werkten de Duitsers aan de A12 tussen Utrecht en Arnhem. Na de oorlog heeft de firma Bruil uit Ede deze weg afgemaakt. Tussen 2001 en 2004 werd de A30 aangelegd.

Dit verhaal is onderdeel van de canon van Ede. Het volgende venster is hier te vinden.

Verder lezen:

• Eding, Karen. 'Op 't Veluws Hessenspoor. Transportaderen uit het verleden' (epub) (Jac. Gazenbeek Stichting te Lunteren & Gemeente Ede, Gemeentearchief, 2012). ISBN 9789079623143.