Leven langs de linie
In beeld, woord en geluid nemen deze verhalen je mee langs het gevarieerde Gelderse waterlinielandschap.
Lees intro
62 verhalen
Bekijk volledige kaart
Wist je dat het spookt in het Rivierenland? Heb jij wel eens vogels moeten verjagen op de fruitboomgaarden van de Betuwe? Hoe groot was en is de impact van de Nieuwe Hollandse Waterlinie op het leven van de boeren? Dit en nog veel meer kun je hier vinden.
Het Gelderse waterlinielandschap
Het Gelderse deel van de waterlinie was het natste deel van de nationale linie. Het ligt tussen de Lek en de Maas, in het westen van de Neder-Betuwe, de Tielerwaard en de Bommelerwaard. In dit fraaie waterliniegedeelte liggen Fort Everdingen, Fort Werk aan het Spoel, Fort Werk aan het Spoor bij de Diefdijk, Fort Asperen, Fort bij de Nieuwesteeg, Fort Vuren, Slot Loevestein, Batterij Brakel en Batterij Pouderoijen.
In 2013 en 2014 werkte Erfgoed Gelderland mee aan het project Leven langs de linie. De verzamelde verhalen zijn vastgelegd op mijnGelderland.
Betrokken organisaties
-
Erfgoed Gelderland
Samen verleden toekomst gevenErfgoed Gelderland is een coöperatie van en voor erfgoedorganisaties....
-
GeoFort
Een instituut in het Fort bij de Nieuwe SteegHet 3,5 hectare grote forteiland is op het eerste gezicht een sterk...
-
Slot Loevestein
Een rijke geschiedenisSlot Loevestein ligt op een unieke plek: waar Maas en Waal samenkomen en...
De aanleg van de A2
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Evacuatie 1995: twee spannende weken
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water. In 1995 lijkt het er op of de Nederlanders die strijd...
Het dorp Heerwaarden
Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren...
Nieuwe Hollandse Waterlinie in Gelderland
<p>Na de vorming van het Koninkrijk der Nederlanden (1813) werd de waterlinie krachtiger dan ooit.</p>
Cultuur: isolement van de regio
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Fort Werk aan het Spoel heringericht
<p>Werk aan het Spoel inspireert de bezoekers met verrassende, vooral culturele activiteiten te midden van een fraai historisch en landschappelijk decor. Het aanbod is gevarieerd...
De bruid van Ammersoyen
<p>In de Bommelerwaard ligt het trotse kasteel Ammersoyen, pas gerestaureerd en in oude luister hersteld. Niet altijd heeft het zulke glorieuze tijden gekend. In het...
Lieve vrouw en kind
<p>'Wanneer ik nog eens thuis kom dat weet God alleen, waar we maar op vertrouwen moeten. Ik zou je nog eens zoo graag in mijn...
Fort Vuren
<p>Fort Vuren is een fort dat onderdeel uitmaakte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en is gelegen in Vuren in de gemeente Lingewaal. Het fort werd...
Egbert van Loenen
<p>Niet ver van de Waal stond vroeger in de Betuwe een machtig slot dat eigendom was van ridder Egbert van Loenen. Egbert was dapper en...
Het statige kasteel Ammersoyen
<p>Strategisch gelegen tussen Maas en Waal, in het schitterende rivierenland van de Bommelerwaard ligt deze indrukwekkende burcht. Ammersoyen is een van onze best bewaarde middeleeuwse...
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
<p>Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
De vergeten watersnood van 1827
Op 3 maart 1827 voltrok zich wat wel de vergeten watersnoodramp van de Betuwe wordt genoemd. Het wordt 'vergeten' genoemd omdat...
De Merovingers in de Bommelerwaard
<p>Stroomt er Romeins en Gallisch bloed door de aderen van de Bommelwaardse bevolking? Beluister het verhaal van Jan Bervaes over de Merovingers in de Bommelerwaard...
Het dorp Brakel
De oudste vermelding van Brakel stamt uit 1228 ('Bracle'). De naam is mogelijk een samenstelling van het Germaanse brako, dat varen...
Kersenindustrie in Enspijk
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Culemborg als toeristische trekpleister
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
Het Munnikenland
<p>Munnikenland is de naam van het uiterst westelijke deel van de Bommelerwaard. Het is gelegen ten westen van Poederoijen en Brakel en feitelijk een landtong...
Verenigen onder slechte arbeidsomstandigheden
<p>De fabricage van sigaren begon in Nederland in het eerste kwart van de negentiende eeuw. De aanwezigheid van tabak en tabakskennis was bepalend voor de...
Vijftig jaar machinist op watergemaal De Neust
Hermanus Croes moet meer dan een halve eeuw lang een bekend persoon zijn geweest in Tricht. Op 15 augustus 1962 vierde hij zijn gouden jubileum...
Een sprookje uit Tiel
Er waren eens een strohalm, een kooltje vuur en een boontje. Ze zouden samen eens gaan wandelen. Toen zij een heel eind...
![Fruitteelt in Tiel, 1949 (Fotograaf: Dolf Kruger, bron: [DKR-10001-5], De Waarheid, Nederlands Fotomuseum)](/remote.axd/mijngelderlandmedia.azureedge.net/beeld/Specials/Leven_langs_de_linie/Tiel_doorgedraait_fruit.jpg?width=1142&height=537&bgcolor=ccc?width=80&height=80&mode=crop&anchor=center)
Tiel in wederopbouw
<p>De periode van herstel en wederopbouw had in Tiel lang geduurd. Dat was niet vreemd. Het gebied behoorde tot de zwaarst gehavende streken van Nederland....
Kunstwerk: Bunker 599
<p>Bunker 599 is één van de 600 nog overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bunker bevindt zich in Culemborg. Bunker 599 stelt het...
Industrie in het Rivierengebied
<p>Na de Tweede Wereldoorlog waren de verwachtingen ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkeling van het Rivierengebied hoog gespannen. De regio zou door een goede infrastructuur...
De proefboerderij
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Spokerij op het Spijker
<p>Een spookverhaal over een bewoner van de resten van het kasteel in Brakel.</p>
Het landschap vertelt
Als je weet waar je moet kijken, kun je aan een landschap zien wat er vroeger is gebeurd. In het landschap zijn verhalen verborgen over...
De dreiging van het water
<p>In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.</p>
Een muzikale rondreis met Dick van Altena
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Dick van Altena neemt je mee op een rondreis door de Betuwe met zijn muziek in het...
Het water komt
<p>In de lente van 1940 leek Asperen inmiddels volledig gewend aan de aanwezigheid van de soldaten. Op 15 april gaf de Nederlandse regering opdracht om...
Werken in Culemborg
<p>Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Ammerooie
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Bij deze tekst vind je bijvoorbeeld het lied van Ton den Dekker: 'Ammerooie'. Het is uitgebracht door...
Een nieuwe los- en laadplaats in Tiel
<p>Op de winderige ochtend van maandag 24 oktober in 1949 begeeft commissaris van de koningin, jhr. C.G.C. Quarles van Ufford, zich via de kronkelige dijken...
Bommelerwaard na de Tweede Wereldoorlog
<p>Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad...
Vele bekende gezichten
<p>Onder begeleiding van de Harmonie uit Asperen marcheerden ruim honderd soldaten en hun meerderen van het station van Leerdam naar het dorpje waar ze meer...
Toerisme in de Bommelerwaard
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Vóór de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Nederland is ontstaan in een delta waarin rivieren en zee elkaar ontmoetten. De delta was een waterwildernis, maar zijn vruchtbaarheid trok...
De invoering van een bindende CAO
<p>In de jaren twintig en dertig was gemiddeld de helft van de personen werkzaam in de Nederlandse sigarenindustrie lid van één van de vakbonden en...
Wat nu, wat nu, piesje cru?
Wanneer er een verrekijker zou bestaan waarmee we behalve over het landschap van nu, ook uit zouden kunnen kijken dwars door de tijd; naar het...
De Betuwe
<p>De Betuwe ligt tussen de rivieren de Waal in het zuiden en de Nederrijn en de Lek in het noorden. Het bestaat uit drie delen:...
De oorlog aan de Linge
<p>Op 10 mei 1940 bereikte het officiële bericht de forten dat Nederland in oorlog was met Duitsland. Nederland was verrast door de aanval en door...
De strenge mobilisatiewinter
<p>Hoewel de regering in Den Haag regelmatig verontruste boodschappen van de attaché uit Berlijn kreeg, merkten de soldaten in Asperen nauwelijks iets van de oorlogsdreiging.</p>
Geboren en getogen
De vrpo heeft een serie gemaakt over het lief en leed in kleine Nederlandse steden. Op 18 februari 1975 maakten ze de...
Een wandeling door Heukelum
Het is tussen voorjaar en zomer. De bloesem heeft plaats gemaakt voor tientallen appeltjes. Ze glimmen als de wangetjes van een peuter bij moeder achterop...
Jamfabriek De Betuwe
In 1830/1835 wordt de azijnfabriek 'De Haas' opgericht. Zij maken onder andere wijn- en bierazijn. In de jaren tot 1873 komt er...
Het bestaansrecht van de waterlinie
<p>Mitrailleurschutter Wim Schilder vertelt over zijn ervaringen op fort Asperen. De video hierboven is onderdeel van een reportage over de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gemaakt door...
Boeren en besturen
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
De mammoet van Heukelum
<p>In 1820 was bij een dijkdoorbraak langs de rivier de Linge bij Heukelum (Gelderland) een vrijwel complete bovenschedel van een uitgestorven olifant tevoorschijn gekomen.</p>
De aanleg van de A2
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Evacuatie 1995: twee spannende weken
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water. In 1995 lijkt het er op of de Nederlanders die strijd...
Het dorp Heerwaarden
Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren...
Nieuwe Hollandse Waterlinie in Gelderland
<p>Na de vorming van het Koninkrijk der Nederlanden (1813) werd de waterlinie krachtiger dan ooit.</p>
Cultuur: isolement van de regio
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Fort Werk aan het Spoel heringericht
<p>Werk aan het Spoel inspireert de bezoekers met verrassende, vooral culturele activiteiten te midden van een fraai historisch en landschappelijk decor. Het aanbod is gevarieerd...
De bruid van Ammersoyen
<p>In de Bommelerwaard ligt het trotse kasteel Ammersoyen, pas gerestaureerd en in oude luister hersteld. Niet altijd heeft het zulke glorieuze tijden gekend. In het...
Lieve vrouw en kind
<p>'Wanneer ik nog eens thuis kom dat weet God alleen, waar we maar op vertrouwen moeten. Ik zou je nog eens zoo graag in mijn...
Fort Vuren
<p>Fort Vuren is een fort dat onderdeel uitmaakte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en is gelegen in Vuren in de gemeente Lingewaal. Het fort werd...
Egbert van Loenen
<p>Niet ver van de Waal stond vroeger in de Betuwe een machtig slot dat eigendom was van ridder Egbert van Loenen. Egbert was dapper en...
Het statige kasteel Ammersoyen
<p>Strategisch gelegen tussen Maas en Waal, in het schitterende rivierenland van de Bommelerwaard ligt deze indrukwekkende burcht. Ammersoyen is een van onze best bewaarde middeleeuwse...
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
<p>Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
De vergeten watersnood van 1827
Op 3 maart 1827 voltrok zich wat wel de vergeten watersnoodramp van de Betuwe wordt genoemd. Het wordt 'vergeten' genoemd omdat...
De Merovingers in de Bommelerwaard
<p>Stroomt er Romeins en Gallisch bloed door de aderen van de Bommelwaardse bevolking? Beluister het verhaal van Jan Bervaes over de Merovingers in de Bommelerwaard...
Het dorp Brakel
De oudste vermelding van Brakel stamt uit 1228 ('Bracle'). De naam is mogelijk een samenstelling van het Germaanse brako, dat varen...
Kersenindustrie in Enspijk
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Culemborg als toeristische trekpleister
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
Het Munnikenland
<p>Munnikenland is de naam van het uiterst westelijke deel van de Bommelerwaard. Het is gelegen ten westen van Poederoijen en Brakel en feitelijk een landtong...
Verenigen onder slechte arbeidsomstandigheden
<p>De fabricage van sigaren begon in Nederland in het eerste kwart van de negentiende eeuw. De aanwezigheid van tabak en tabakskennis was bepalend voor de...
Vijftig jaar machinist op watergemaal De Neust
Hermanus Croes moet meer dan een halve eeuw lang een bekend persoon zijn geweest in Tricht. Op 15 augustus 1962 vierde hij zijn gouden jubileum...
Een sprookje uit Tiel
Er waren eens een strohalm, een kooltje vuur en een boontje. Ze zouden samen eens gaan wandelen. Toen zij een heel eind...
Tiel in wederopbouw
<p>De periode van herstel en wederopbouw had in Tiel lang geduurd. Dat was niet vreemd. Het gebied behoorde tot de zwaarst gehavende streken van Nederland....
Kunstwerk: Bunker 599
<p>Bunker 599 is één van de 600 nog overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bunker bevindt zich in Culemborg. Bunker 599 stelt het...
Industrie in het Rivierengebied
<p>Na de Tweede Wereldoorlog waren de verwachtingen ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkeling van het Rivierengebied hoog gespannen. De regio zou door een goede infrastructuur...
De proefboerderij
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Spokerij op het Spijker
<p>Een spookverhaal over een bewoner van de resten van het kasteel in Brakel.</p>
Het landschap vertelt
Als je weet waar je moet kijken, kun je aan een landschap zien wat er vroeger is gebeurd. In het landschap zijn verhalen verborgen over...
De dreiging van het water
<p>In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.</p>
Een muzikale rondreis met Dick van Altena
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Dick van Altena neemt je mee op een rondreis door de Betuwe met zijn muziek in het...
Het water komt
<p>In de lente van 1940 leek Asperen inmiddels volledig gewend aan de aanwezigheid van de soldaten. Op 15 april gaf de Nederlandse regering opdracht om...
Werken in Culemborg
<p>Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Ammerooie
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Bij deze tekst vind je bijvoorbeeld het lied van Ton den Dekker: 'Ammerooie'. Het is uitgebracht door...
Een nieuwe los- en laadplaats in Tiel
<p>Op de winderige ochtend van maandag 24 oktober in 1949 begeeft commissaris van de koningin, jhr. C.G.C. Quarles van Ufford, zich via de kronkelige dijken...
Bommelerwaard na de Tweede Wereldoorlog
<p>Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad...
Vele bekende gezichten
<p>Onder begeleiding van de Harmonie uit Asperen marcheerden ruim honderd soldaten en hun meerderen van het station van Leerdam naar het dorpje waar ze meer...
Toerisme in de Bommelerwaard
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Vóór de Nieuwe Hollandse Waterlinie
Nederland is ontstaan in een delta waarin rivieren en zee elkaar ontmoetten. De delta was een waterwildernis, maar zijn vruchtbaarheid trok...
De invoering van een bindende CAO
<p>In de jaren twintig en dertig was gemiddeld de helft van de personen werkzaam in de Nederlandse sigarenindustrie lid van één van de vakbonden en...
Wat nu, wat nu, piesje cru?
Wanneer er een verrekijker zou bestaan waarmee we behalve over het landschap van nu, ook uit zouden kunnen kijken dwars door de tijd; naar het...
De Betuwe
<p>De Betuwe ligt tussen de rivieren de Waal in het zuiden en de Nederrijn en de Lek in het noorden. Het bestaat uit drie delen:...
De oorlog aan de Linge
<p>Op 10 mei 1940 bereikte het officiële bericht de forten dat Nederland in oorlog was met Duitsland. Nederland was verrast door de aanval en door...
De strenge mobilisatiewinter
<p>Hoewel de regering in Den Haag regelmatig verontruste boodschappen van de attaché uit Berlijn kreeg, merkten de soldaten in Asperen nauwelijks iets van de oorlogsdreiging.</p>
Geboren en getogen
De vrpo heeft een serie gemaakt over het lief en leed in kleine Nederlandse steden. Op 18 februari 1975 maakten ze de...
Een wandeling door Heukelum
Het is tussen voorjaar en zomer. De bloesem heeft plaats gemaakt voor tientallen appeltjes. Ze glimmen als de wangetjes van een peuter bij moeder achterop...
Jamfabriek De Betuwe
In 1830/1835 wordt de azijnfabriek 'De Haas' opgericht. Zij maken onder andere wijn- en bierazijn. In de jaren tot 1873 komt er...
Het bestaansrecht van de waterlinie
<p>Mitrailleurschutter Wim Schilder vertelt over zijn ervaringen op fort Asperen. De video hierboven is onderdeel van een reportage over de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gemaakt door...
Boeren en besturen
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
De mammoet van Heukelum
<p>In 1820 was bij een dijkdoorbraak langs de rivier de Linge bij Heukelum (Gelderland) een vrijwel complete bovenschedel van een uitgestorven olifant tevoorschijn gekomen.</p>
