Leven langs de linie

In beeld, woord en geluid nemen deze verhalen je mee langs het gevarieerde Gelderse waterlinielandschap.

Lees intro

62 verhalen
Bekijk volledige kaart

Wist je dat het spookt in het Rivierenland? Heb jij wel eens vogels moeten verjagen op de fruitboomgaarden van de Betuwe? Hoe groot was en is de impact van de Nieuwe Hollandse Waterlinie op het leven van de boeren? Dit en nog veel meer kun je hier vinden.

Het Gelderse waterlinielandschap

Het Gelderse deel van de waterlinie was het natste deel van de nationale linie. Het ligt tussen de Lek en de Maas, in het westen van de Neder-Betuwe, de Tielerwaard en de Bommelerwaard. In dit fraaie waterliniegedeelte liggen Fort Everdingen, Fort Werk aan het Spoel, Fort Werk aan het Spoor bij de Diefdijk, Fort Asperen, Fort bij de Nieuwesteeg, Fort Vuren, Slot Loevestein, Batterij Brakel en Batterij Pouderoijen.

In 2013 en 2014 werkte Erfgoed Gelderland mee aan het project Leven langs de linie. De verzamelde verhalen zijn vastgelegd op mijnGelderland.

De kersenpluk, aan de dis met hoenderik en bussel - 1940 (Bron: Enspijk.info)
Kersenindustrie in Enspijk
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Asperen
Lieve vrouw en kind
<p>'Wanneer ik nog eens thuis kom dat weet God alleen, waar we maar op vertrouwen moeten. Ik zou je nog eens zoo graag in mijn...
Brakel (Bron: Wikimedia)
De dreiging van het water
<p>In het rivierengebied was de dreiging van het water altijd aanwezig. Om zich te beschermen legden de bewoners kaden en dijken aan.</p>
Arbeiders van de sigarenfabriek Van Van Gasteren aan De Zandstraat. De foto is gemaakt aan het begin van de 20ste eeuw. © Publiek domein
Sigarenmakers in Culemborg
<p>De sigarenmakers in Culemborg, het centrum van de tabaksverwerkende industrie in Gelderland, hebben reden tot tevredenheid. In maart 1920 krijgt deze bedrijfstak als eerste in...
De Linge tussen Rumpt en Beesd © Michiel Verbeek via Wikimedia Commons, CC BY-SA
De Betuwe
<p>De Betuwe ligt tussen de rivieren de Waal in het zuiden en de Nederrijn en de Lek in het noorden. Het bestaat uit drie delen:...
Het familiebedrijf (Bron: Levenlangsdelinie.nl)
Werken in Culemborg
<p>Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
Fort Asperen
De oorlog aan de Linge
<p>Op 10 mei 1940 bereikte het officiële bericht de forten dat Nederland in oorlog was met Duitsland. Nederland was verrast door de aanval en door...
Het openluchttheather van Werk aan het Spoel © HenkvD via Wikimedia Commons, CC BY-SA
Fort Werk aan het Spoel heringericht
<p>Werk aan het Spoel inspireert de bezoekers met verrassende, vooral culturele activiteiten te midden van een fraai historisch en landschappelijk decor. Het aanbod is gevarieerd...
Bommelerwaard
Toerisme in de Bommelerwaard
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Tricht (Bron: Dorpskrant Tricht, www.dorpskranttricht.nl)
Vijftig jaar machinist op watergemaal De Neust
Hermanus Croes moet meer dan een halve eeuw lang een bekend persoon zijn geweest in Tricht. Op 15 augustus 1962 vierde hij zijn gouden jubileum...
Tielse kersenpluk (Bron: Regionaal Archief Rivierenland)
Boomgaarden in de Betuwe
<p>De Betuwe, vanouds het land van de bloeiende boomgaarden. Bij die boomgaarden hoort een aantal bijzondere gebruiken, waarvan sommige nog steeds in zwang zijn.</p>
Watersnood kolk van Soest
De vergeten watersnood van 1827
Op 3 maart 1827 voltrok zich wat wel de vergeten watersnoodramp van de Betuwe wordt genoemd. Het wordt 'vergeten' genoemd omdat...
Luchtfoto van Tiel in 1946 (Bron: Tiel 1945, http://udowa.home.xs4all.nl/Tiel/Tiel%20Oorlog.htm)
Een nieuwe los- en laadplaats in Tiel
<p>Op de winderige ochtend van maandag 24 oktober in 1949 begeeft commissaris van de koningin, jhr. C.G.C. Quarles van Ufford, zich via de kronkelige dijken...
Dolf Brouwers zingt bij Sonja Barend
Eens Zal De Betuwe...
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Kijk en luister naar Dolf Brouwers (Sjef van Oekel) die 'Eens Zal De Betuwe In Bloei Weer...
Een sigarenadvertentie © Publiek domein
De invoering van een bindende CAO
<p>In de jaren twintig en dertig was gemiddeld de helft van de personen werkzaam in de Nederlandse sigarenindustrie lid van één van de vakbonden en...
RAAAF Rietveld Architecture Art Affordances Bunker 599 (Bron en copyright: RAAAF)
Kunstwerk: Bunker 599
<p>Bunker 599 is één van de 600 nog overgebleven betonwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bunker bevindt zich in Culemborg. Bunker 599 stelt het...
Tabakskistje van Graaf Egbert, een product van sigarenfabriek Dejaco uit Culemborg (1921-1963) © Elisabeth Weeshuis Museum
Verenigen onder slechte arbeidsomstandigheden
<p>De fabricage van sigaren begon in Nederland in het eerste kwart van de negentiende eeuw. De aanwezigheid van tabak en tabakskennis was bepalend voor de...
Fruitteelt in Tiel, 1949 (Fotograaf: Dolf Kruger, bron: [DKR-10001-5], De Waarheid, Nederlands Fotomuseum)
Tiel in wederopbouw
<p>De periode van herstel en wederopbouw had in Tiel lang geduurd. Dat was niet vreemd. Het gebied behoorde tot de zwaarst gehavende streken van Nederland....
Flipje van Tiel (Bron: Wikimedia)
Jamfabriek De Betuwe
In 1830/1835 wordt de azijnfabriek 'De Haas' opgericht. Zij maken onder andere wijn- en bierazijn.&nbsp;In de jaren tot 1873 komt er...
Het Personeel Van Dejaco Sigarenfabrieken In Culemborg. Vrijwel Allen Met Pet. Nederland, Culemborg 1924. © Geheugen van Nederland, publiek domein
Het ‘maandaghouden’ verdwijnt
<p>Een oude gewoonte van sigarenmakers, vooral van de ongehuwden onder hen, was het zogenaamde 'maandaghouden'. Dit vrijwillig verzuim kon één dag duren, maar ook enkele...
Een straat in Heukelum (Bron: Wikimedia, foto: 'Michiel1972')
Een wandeling door Heukelum
Het is tussen voorjaar en zomer. De bloesem heeft plaats gemaakt voor tientallen appeltjes. Ze glimmen als de wangetjes van een peuter bij moeder achterop...
De Klokkewaai bij LIenden © Onbekend
Het verdwenen dorpje Verhuizen
Ook de Betuwe heeft zo zijn legenden. Die van het dorpje Verhuizen is een van de interessantere. Want waar is dit dorpje gebleven? En waarom...
Distels
De proefboerderij
Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Aanbrengen van verstevigend doek op de dijk van Ochten tijdens het hoogwater op 1 februari 1995 (Bron: Beeldbank Rijkswaterstaat, vervaardiger: Henri Cormont, invent. nr. 10701-004)
Evacuatie 1995: twee spannende weken
Nederlanders staan internationaal bekend om hun strijd tegen het water. In 1995 lijkt het er op of de Nederlanders die strijd...
Rijn bij Driel © Michiel Verbeek via Wikimedia Commons, CC BY-SA
Oorlog om een dijkje
In de Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland wordt het verhaal verteld over de ruzie om een dijk bij Driel in 1446. "Maar in...
Opening van de verkeersbrug over de Waal bij Zaltbommel (Bron: Stadskasteel Zaltbommel)
De aanleg van de A2
<p>Sinds 1960 mag Cees van der Plaat zichzelf Enspijker noemen. In dat jaar trouwde hij met Geertje van Mourik. Haar ouders woonden aan de Molenkampstraat,...
Opa Raven in leger
Het Culemborgse landschap
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos...
Zaltbommel
Boeren en besturen
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Het landschap vertelt
Het landschap vertelt
Als je weet waar je moet kijken, kun je aan een landschap zien wat er vroeger is gebeurd. In het landschap zijn verhalen verborgen over...
Bloesem in de Betuwe (Echteld). Bron: Deze foto is beschikbaar gesteld door Panoramio en valt onder het copyright van de eigenaar. Fotograaf: Jac Hendrix.
Een muzikale rondreis met Dick van Altena
<p>Het Gelderse Waterlinielandschap heeft mensen ook muzikaal geïnspireerd. Dick van Altena neemt je mee op een rondreis door de Betuwe met zijn muziek in het...
Afbeelding van het kasteel uit de kronieken van Ammersoyen door John Box, 1870. © Geldersch Landschap & Kasteelen, publiek domein
De bruid van Ammersoyen
<p>In de Bommelerwaard ligt het trotse kasteel Ammersoyen, pas gerestaureerd en in oude luister hersteld. Niet altijd heeft het zulke glorieuze tijden gekend. In het...
Luchtfoto Munnikenland
Bommelerwaard na de Tweede Wereldoorlog
<p>Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten van Zaltbommel. Hij is...
Asperen en de Linge
Het water komt
<p>In de lente van 1940 leek Asperen inmiddels volledig gewend aan de aanwezigheid van de soldaten. Op 15 april gaf de Nederlandse regering opdracht om...
De katholieke kerk in Ammerzoden
Geloven in de Bommelerwaard
<p>Amper 50.000 inwoners telt de Bommelerwaard. Maar het gebied tussen Maas en Waal bleek, vanwege het geloof, niet onder te brengen in één gemeente.</p>
De veerpont bij Brakel (Bron: Gemeente Zaltbommel)
Het dorp Brakel
De oudste vermelding van Brakel stamt uit 1228 ('Bracle'). De naam is mogelijk een samenstelling van het Germaanse brako, dat varen...
Markt in Culemborg © G. Lanting via Wikimedia Commons, CC BY-SA
Culemborg als toeristische trekpleister
Kees Raven is een echte Culemborger, in hart en nieren: een 'Kuilenburger' dus. Hoewel hij voor zijn studie en carrière koos voor een standplek buiten...
De Voorn en (oud) Fort Sint-Andries rond 1600 (Bron: Wikimedia)
Het dorp Heerwaarden
Het kleine dorp Heerewaarden ligt op een unieke locatie: op een smalle strook land tussen de Waal en de Maas. Beide rivieren...
Kasteel Ammersoyen ca. 1730, door Cornelis Pronk © PD
Het statige kasteel Ammersoyen
<p>Strategisch gelegen tussen Maas en Waal, in het schitterende rivierenland van de Bommelerwaard ligt deze indrukwekkende burcht. Ammersoyen is een van onze best bewaarde middeleeuwse...
Het WO2 en Vliegeniersmuseum is gevestigd in Fort Vuren © Erfgoed Gelderland 2021, CC-BY-SA
Fort Vuren
<p>Fort Vuren is een fort dat onderdeel uitmaakte van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en is gelegen in Vuren in de gemeente Lingewaal. Het fort werd...
Regulieren is een groot natuur- en wandelgebied in het rivierengebied bij Culemborg. De wat merkwaardige naam Regulieren kan herleid worden naar het Regulierenklooster in Zaltbommel. De kloosterbewoners zorgden voor ontginning van het natte komkleigebied. Bron: Geldersch Landschap en Kasteelen.
Schimmen in witte gewaden
Rond 1406 werd bij bij het Sint Pieterswiel, het huidige Kloosterwiel, een Regulierenklooster gesticht. Het verhuisde in 1512 naar de stad...
Munnikenland (Bron: Waterschap Rivierenland)
Het Munnikenland
<p>Munnikenland is de naam van het uiterst westelijke deel van de Bommelerwaard. Het is gelegen ten westen van Poederoijen en Brakel en feitelijk een landtong...
De Fokgeit van Marcus Ravenswaaij in Bruchem (Bron: Wikimedia, foto: Polleket)
Cultuur: isolement van de regio
Gerrit Verkuil (81 jaar) is geboren en getogen in Bruchem, een klein dorpje (een dorpje of een klein dorp) ten zuidwesten...
Toegangsbrug Fort Asperen (Bron: Wikimedia,
Margot Odijk-Rooymans over Fort Asperen
Margot Odijk-Rooymans is vrijwilliger en gids op Fort Asperen. Ze vertelt graag over haar ervaringen in het veld. Van oorsprong is ze docent textiele werkvormen....
m37_kasteelloenen1732.jpg
Egbert van Loenen
<p>Niet ver van de Waal stond vroeger in de Betuwe een machtig slot dat eigendom was van ridder Egbert van Loenen. Egbert was dapper en...
Serie vpro over Culemborg
Geboren en getogen
De vrpo heeft een serie gemaakt over het lief en leed in kleine Nederlandse steden. Op 18 februari 1975 maakten ze de...
Asperen vanuit de lucht, voor de oorlog © Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Asperen op zijn kop
<p>De invasie van de soldaten in 1939 het Asperense dorpsleven volledig op zijn kop. De anders zo rustige gemeenschap van ongeveer 1500 zielen werd aangevuld...
Merovingen (Bron: geschiedenisleraar.info)
De Merovingers in de Bommelerwaard
<p>Stroomt er Romeins en Gallisch bloed door de aderen van de Bommelwaardse bevolking? Beluister het verhaal van Jan Bervaes over de Merovingers in de Bommelerwaard...
Steenfabriek Vogelensangh in Deest © Onbekend
Industrie in het Rivierengebied
<p>Na de Tweede Wereldoorlog waren de verwachtingen ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkeling van het Rivierengebied hoog gespannen. De regio zou door een goede infrastructuur...
Fort Asperen
De strenge mobilisatiewinter
<p>Hoewel de regering in Den Haag regelmatig verontruste boodschappen van de attaché uit Berlijn kreeg, merkten de soldaten in Asperen nauwelijks iets van de oorlogsdreiging.</p>
Dave van Hattem bij de Martinus Nijhoffbrug in Zaltbommel
Gewoon staal, asfalt en beton?
Mijn interesse voor snelwegen en bruggen heb ik zover ik weet al sinds ik 5 jaar was. Tijdens de watersnood in ...

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl