Geheugen van Apeldoorn
Beleef de geschiedenis van Apeldoorn en omstreken met de beeldende verhalen van het Geheugen van Apeldoorn.
Lees intro
51 verhalen
Bekijk volledige kaart
Ontdek het verhaal van de bunker van Seyss Inquart, de verdwenen Oude Mariakerk, de Hunnerschans en vele andere verhalen.
De historische beleefroute Geheugen van Apeldoorn is een selectie van alle verhalen op de website Het Geheugen van Apeldoorn.
Dit is geen uitgezette route, maar een bundeling van verhalen die zeer geschikt zijn op locatie te beleven met de website op je smartphone!
Paleistuinen
De tuinen van Paleis Het Loo zijn de grote blikvanger. Net als voor de binnen- en buitenkant werden de tuinen ontworpen in de typisch 17e-eeuwse...
De Haas en Van Brero
Op 1 januari 1901 in Amsterdam richtten de 29-jarige Klaas de Haas en de 26-jarige Alexander van Brero de firma de Haas en van Brero...
ado-werkplaats
<p>Ado-speelgoed komt uit de 'Werkplaats voor mannelijke patiënten' van het sanatorium Berg en Bosch. In deze werkplaats konden mannen die grotendeels genezen waren na een...
Tolhuis nummer 5 of Museum Vaal
Na de aanleg van de straatweg van Arnhem naar Apeldoorn in 1843 worden er tolhuizen gebouwd. In Apeldoorn is dat Tolhuis nr. 5 en de...
Slachthuis Welgelegen
<p>In de jaren '20 kreeg de Dienst Gemeentewerken de opdracht om op Welgelegen een nieuw gemeentelijk slachthuis te bouwen. Gemeentelijk Bouwmeester Gerrit De Zeeuw maakte...
Grenspaal 11 van de Heerlijkheid Het Loo
De grenzen van de Hoge Heerlijckheid Het Loo werden rond het midden van de 18e eeuw opgemeten door landmeter Willem Leenen. Hij maakte een 'Caart...
Munitiedepot
<p>Het gebied ten oosten van Hoog Soeren heeft een voor velen onbekende relatie met de Tweede Wereldoorlog. Dit bosgebied was van groot belang voor de...
Bunker Seyss Inquart
<p>Van september 1944 tot mei 1945 was deze villa aan de Loolaan in Apeldoorn het hoofdkwartier van rijkscommissaris Arthur Seyss Inquart.</p>
Hotel De Vrijenberg
P.J. Schut koos in de jaren '20 van de vorige eeuw een heel strategische plek voor zijn hotel-pension: halverwege Beekbergen en Loenenen op een steenworp...
Oude dorpskerk Beekbergen
De kerk van Beekbergen is het oudste nog bestaande gebouw in de gemeente Apeldoorn. Het gebouw zoals dat er nu nog staat, dateert uit de...
Philips Computer Industrie
<p>De Eindhovense elektronicagigant Philips start halverwege 1963 in een voormalig rotanfabriekje aan de Molenstraat met de ontwikkeling van een geheel nieuw product: computers. In de...
Paleis Het Loo
<p>In 1684 kocht stadhouder Willem III Het Oude Loo en de grond daaromheen voor de aanleg van een nieuw jachtslot. Dit terrein lag buiten het...
Jan Hendrik van Kinsbergen
<p>Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819) woonde van 1798 tot zijn overlijden op 22 mei 1819 op het landgoed Welgelegen, aan de oever van het Apeldoorns...
Het Hoogeland
Het Hoogeland is een instelling met een lange geschiedenis in de zorg. De Vereniging tot Christelijke Verpleging van bedelaars en landlopers werd in 1892 door...
Papiermolen De Vlijt en Koperpletterij De Heus
Papiermolen De Vlijt van Johan Steenbergen de Jonge was de eerste papiermolen in Apeldoorn. De grondlegger van de economische toekomst van het dorp pachtte in...
Rotterdamse Kopermolen
In 1753 kocht de Rotterdamse koperhandelaar Daniel Danielzoon de Jongh (1721-1796) de Pannekoekmolens en de papiermolen op de Wildkamp bij Wenum Wiesel. (Later zou De...
Melkfabriek Mariëndaal
In 1906 werd de Vereniging Apeldoornsche Coöperatieve Fabriek van Melkproducten Mariëndaal opgericht. In het begin waren er maar 41 boeren met in totaal 169 koeien...
Echoput
Een onopvallend huisje langs de Amersfoortseweg trekt in het midden van de 20e eeuw jaarlijks tienduizenden mensen. Ze staan in de rij om de put...
Raadhuis
Dit was (en is) het levendige centrum van Apeldoorn. In de middeleeuwen kwam dit door de aanwezigheid van de oude Mariakerk en vanaf 1842 doordat...
Oranjepark
Op 13 mei 1876, niet geheel toevallig samenvallend met de ingebruikname van de Oosterspoorlijn, vond de overdracht van het Oranjepark aan de gemeente plaats. Dit...
Nettenfabriek Von Zeppelin
1 juli 1950: op het binnenterrein achter de Nettenfabriek heeft zich een feestelijke menigte verzameld. Het betreft de eerstesteenlegging voor de schoorsteen van het nieuwe...
Kasteel Ter Horst
Wijnand Hackfort, burgemeester van Arnhem, liet nabij het dorp Loenen in 1557 een kasteel bouwen. De neo-classicistische gevel aan de ingangszijde werd eind 18e eeuw...
Villa Serena
Villa Serena werd in 1916 ontworpen door Chris Wegerif samen met zijn oudste zoon Han. Dit pand maakte deel uit van de tweede grotere projectontwikkeling...
Gasfabriek Apeldoorn
In 1862 werd begonnen met de bouw van een Apeldoornse gasfabriek. In die fabriek werden kolen gestookt en het gas dat daarbij vrijkwam werd opgeslagen...
Loenense waterval
<p>De Loenense waterval, met zijn verval van 15 meter de hoogste van Nederland, was op het moment dat Craandijk haar bezocht nog geen 20 jaar...
Juncker Rijwielfabriek
Vanaf 1935 was op deze plek de Juncker rijwielfabriek gevestigd. Het is nu niet meer goed te zien, maar de fabriek lag indertijd precies in...
Hunneschans Uddelermeer
<p>De Hunneschans is waarschijnlijk tot stand gekomen tussen 850 en 950. Het is een hoefijzervormige ringburcht die in feite bestond uit een wal met eromheen...
Van Gelder Zonen
<p>In de tweede helft van de negentiende eeuw raakt de Veluwse papiernijverheid in verval. De meeste molenaars blijken niet in staat over te schakelen van...
Sanatorium Berg en Bosch
Van alle 26 gebouwen en bijgebouwen die hier tussen 1920 en 1933 stonden is alleen dit gebouw overgebleven. Met 'Visrestaurant Lido' aan de gevel herinnert...
Batik-ateliers van Agathe Wegerif
De eerste grootschalige projectontwikkeling ondernam Chris Wegerif in 1897 en betrof het zogenaamde 'Kalverstraatgebied', waarin hij verschillende arbeiders- en middenstandswoningen verhief. Daar stonden...
Marialust en het Verzetsstrijderspark
In 1824 kocht Jan Hendrik Ameshoff de papierfabriek De Vlijt en het bijbehorende landgoed. Ameshoff brak het huis af en bouwde daarvoor in de plaats...
De Stinkmolen
In 1610 kregen Johan Bongart en Dirck Warners van de marke Noord-Apeldoorn grond in erfpacht om er een 'Seems, ofte hennep en leder'-molen te bouwen....
De Zeeuwsche Knoop
Het woonhuis-atelier van beeldhouwer Pieter Puype (1874-1942) werd in 1909 gebouwd naar het ontwerp uit 1907 van aannemer-architect Chris Wegerif (1859-1920). Het was Wegerifs eerste...
Grote Kerk
Door toedoen van onvoorzichtige loodgieters brandde de Grote Kerk, een Waterstaatskerk, die hier voorheen stond en bovendien een cadeau was geweest van Koning Willem I,...
Pottenbakkerij Andrée
Aan het Kanaal Noord in Apeldoorn stond vroeger een van de meest karakteristieke gebouwen van Zevenhuizen met daarin de pottenbakkerij van de familie Andrée. Het...
Het Apeldoornsche Bosch
Bij de bouw van Het Apeldoornsche Bosch werd gekozen voor Apeldoorn vanwege de centrale ligging, de beschikbaarheid van de grond en de landelijke omgeving. Tussen...
Robur et Velocitas
Waar nu de woningen rondom de Treveristraat staan, speelde vanaf 1918 de voetbalclub Robur et Velocitas (kracht en snelheid). Robur is opgericht in 1882 en...
De Naald
De Naald is een gezichtsbepalend monument in Apeldoorn. Het lijkt alsof deze 17 meterhoge kolos altijd voor het Loo heeft gestaan. Maar hoe komt Apeldoorn...
Park Berg en Bos
<p>Het landgoed Berg en Bosch was oorspronkelijk het privébezit van de familie Wils. In 1917 kocht de gemeente onder leiding van Burgemeester Roosmale Nepveu het...
Spartafabriek
Het verleden van het terrein van de voormalige Spartafabriek gaat ver terug. Het stond eeuwenlang bekend als 'Driehuizen', vanwege de drie boerderijen die hier bij...
Nederlandse Cocosfabriek (Nedcos)
Rond 1900 beschikten Nederlanders over steeds meer geld voor woninginrichting, zoals vloerbedekking. Apeldoorn herbergde de twee grootste producenten van kokosvloerbedekking: de fabriek van Heijmeijer en...
Julianatoren
<p>De uitzichttoren genaamd 'Koningin Julianatoren' uit 1910 staat aan de zuidzijde van de Amersfoortseweg en vormt het hart van het gelijknamige familiepretpark. Tijdens de oorlog...
Kasteel Het Oude Loo
Kasteel Het Oude Loo werd in de 15e eeuw gebouwd als jachtslot. In 1684 kocht stadhouder Willem III het kasteel en de omliggende grond. Willem...
Badhuis
Het voormalige Badhuis, vroeger gelegen op de hoek van de Badhuisweg en de Sprengenweg, opende in juli/augustus 1883 zijn deuren. Talloze Apeldoorners leerden hier in...
Radio Kootwijk Zendstation
<p>Aan het begin van de 20e eeuw is dit gebied tussen Apeldoorn en Kootwijk een van de meest afgelegen plekken van Nederland. Op een enkele...
Uddelermeer
<p>Het Uddelermeer is een bijzondere plas. Met zijn puntgave ovalen vorm is het meer het mooiste en bekendste voorbeeld van een pingo-ruïne in Nederland.</p>
Aardhuis
Op een van de hoogste plekken van de Veluwe, de Aardmansberg (102 meter boven N.A.P.), liet Koning Willem III in 1861 het Aardhuis bouwen. Het...
Huize Welgelegen
Wanneer Jan Hendrik van Kinsbergen na talrijke omzwervingen en avonturen in 1798 neerstrijkt op het landgoed Welgelegen, ligt dit nog aan de rand van het...
Slakkenhoop Orderbos
Een slakkenhoop is feitelijk gewoon een afvalberg. Slakken zijn de resten gesmolten gesteente die overblijven na ijzerwinning. Op de Veluwe zijn tientallen slakkenhopen aangetroffen. Uit...
Schoonbroeck
In de late middeleeuwen groeien nederzettingen als Apeldoorn, Beekbergen en Loenen uit tot dorpen. Beetje bij beetje wordt het moerassige gebied tussen de Veluwerand en...
Paleistuinen
De tuinen van Paleis Het Loo zijn de grote blikvanger. Net als voor de binnen- en buitenkant werden de tuinen ontworpen in de typisch 17e-eeuwse...
De Haas en Van Brero
Op 1 januari 1901 in Amsterdam richtten de 29-jarige Klaas de Haas en de 26-jarige Alexander van Brero de firma de Haas en van Brero...
ado-werkplaats
<p>Ado-speelgoed komt uit de 'Werkplaats voor mannelijke patiënten' van het sanatorium Berg en Bosch. In deze werkplaats konden mannen die grotendeels genezen waren na een...
Tolhuis nummer 5 of Museum Vaal
Na de aanleg van de straatweg van Arnhem naar Apeldoorn in 1843 worden er tolhuizen gebouwd. In Apeldoorn is dat Tolhuis nr. 5 en de...
Slachthuis Welgelegen
<p>In de jaren '20 kreeg de Dienst Gemeentewerken de opdracht om op Welgelegen een nieuw gemeentelijk slachthuis te bouwen. Gemeentelijk Bouwmeester Gerrit De Zeeuw maakte...
Grenspaal 11 van de Heerlijkheid Het Loo
De grenzen van de Hoge Heerlijckheid Het Loo werden rond het midden van de 18e eeuw opgemeten door landmeter Willem Leenen. Hij maakte een 'Caart...
Munitiedepot
<p>Het gebied ten oosten van Hoog Soeren heeft een voor velen onbekende relatie met de Tweede Wereldoorlog. Dit bosgebied was van groot belang voor de...
Bunker Seyss Inquart
<p>Van september 1944 tot mei 1945 was deze villa aan de Loolaan in Apeldoorn het hoofdkwartier van rijkscommissaris Arthur Seyss Inquart.</p>
Hotel De Vrijenberg
P.J. Schut koos in de jaren '20 van de vorige eeuw een heel strategische plek voor zijn hotel-pension: halverwege Beekbergen en Loenenen op een steenworp...
Oude dorpskerk Beekbergen
De kerk van Beekbergen is het oudste nog bestaande gebouw in de gemeente Apeldoorn. Het gebouw zoals dat er nu nog staat, dateert uit de...
Philips Computer Industrie
<p>De Eindhovense elektronicagigant Philips start halverwege 1963 in een voormalig rotanfabriekje aan de Molenstraat met de ontwikkeling van een geheel nieuw product: computers. In de...
Paleis Het Loo
<p>In 1684 kocht stadhouder Willem III Het Oude Loo en de grond daaromheen voor de aanleg van een nieuw jachtslot. Dit terrein lag buiten het...
Jan Hendrik van Kinsbergen
<p>Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819) woonde van 1798 tot zijn overlijden op 22 mei 1819 op het landgoed Welgelegen, aan de oever van het Apeldoorns...
Het Hoogeland
Het Hoogeland is een instelling met een lange geschiedenis in de zorg. De Vereniging tot Christelijke Verpleging van bedelaars en landlopers werd in 1892 door...
Papiermolen De Vlijt en Koperpletterij De Heus
Papiermolen De Vlijt van Johan Steenbergen de Jonge was de eerste papiermolen in Apeldoorn. De grondlegger van de economische toekomst van het dorp pachtte in...
Rotterdamse Kopermolen
In 1753 kocht de Rotterdamse koperhandelaar Daniel Danielzoon de Jongh (1721-1796) de Pannekoekmolens en de papiermolen op de Wildkamp bij Wenum Wiesel. (Later zou De...
Melkfabriek Mariëndaal
In 1906 werd de Vereniging Apeldoornsche Coöperatieve Fabriek van Melkproducten Mariëndaal opgericht. In het begin waren er maar 41 boeren met in totaal 169 koeien...
Echoput
Een onopvallend huisje langs de Amersfoortseweg trekt in het midden van de 20e eeuw jaarlijks tienduizenden mensen. Ze staan in de rij om de put...
Raadhuis
Dit was (en is) het levendige centrum van Apeldoorn. In de middeleeuwen kwam dit door de aanwezigheid van de oude Mariakerk en vanaf 1842 doordat...
Oranjepark
Op 13 mei 1876, niet geheel toevallig samenvallend met de ingebruikname van de Oosterspoorlijn, vond de overdracht van het Oranjepark aan de gemeente plaats. Dit...
Nettenfabriek Von Zeppelin
1 juli 1950: op het binnenterrein achter de Nettenfabriek heeft zich een feestelijke menigte verzameld. Het betreft de eerstesteenlegging voor de schoorsteen van het nieuwe...
Kasteel Ter Horst
Wijnand Hackfort, burgemeester van Arnhem, liet nabij het dorp Loenen in 1557 een kasteel bouwen. De neo-classicistische gevel aan de ingangszijde werd eind 18e eeuw...
Villa Serena
Villa Serena werd in 1916 ontworpen door Chris Wegerif samen met zijn oudste zoon Han. Dit pand maakte deel uit van de tweede grotere projectontwikkeling...
Gasfabriek Apeldoorn
In 1862 werd begonnen met de bouw van een Apeldoornse gasfabriek. In die fabriek werden kolen gestookt en het gas dat daarbij vrijkwam werd opgeslagen...
Loenense waterval
<p>De Loenense waterval, met zijn verval van 15 meter de hoogste van Nederland, was op het moment dat Craandijk haar bezocht nog geen 20 jaar...
Juncker Rijwielfabriek
Vanaf 1935 was op deze plek de Juncker rijwielfabriek gevestigd. Het is nu niet meer goed te zien, maar de fabriek lag indertijd precies in...
Hunneschans Uddelermeer
<p>De Hunneschans is waarschijnlijk tot stand gekomen tussen 850 en 950. Het is een hoefijzervormige ringburcht die in feite bestond uit een wal met eromheen...
Van Gelder Zonen
<p>In de tweede helft van de negentiende eeuw raakt de Veluwse papiernijverheid in verval. De meeste molenaars blijken niet in staat over te schakelen van...
Sanatorium Berg en Bosch
Van alle 26 gebouwen en bijgebouwen die hier tussen 1920 en 1933 stonden is alleen dit gebouw overgebleven. Met 'Visrestaurant Lido' aan de gevel herinnert...
Batik-ateliers van Agathe Wegerif
De eerste grootschalige projectontwikkeling ondernam Chris Wegerif in 1897 en betrof het zogenaamde 'Kalverstraatgebied', waarin hij verschillende arbeiders- en middenstandswoningen verhief. Daar stonden...
Marialust en het Verzetsstrijderspark
In 1824 kocht Jan Hendrik Ameshoff de papierfabriek De Vlijt en het bijbehorende landgoed. Ameshoff brak het huis af en bouwde daarvoor in de plaats...
De Stinkmolen
In 1610 kregen Johan Bongart en Dirck Warners van de marke Noord-Apeldoorn grond in erfpacht om er een 'Seems, ofte hennep en leder'-molen te bouwen....
De Zeeuwsche Knoop
Het woonhuis-atelier van beeldhouwer Pieter Puype (1874-1942) werd in 1909 gebouwd naar het ontwerp uit 1907 van aannemer-architect Chris Wegerif (1859-1920). Het was Wegerifs eerste...
Grote Kerk
Door toedoen van onvoorzichtige loodgieters brandde de Grote Kerk, een Waterstaatskerk, die hier voorheen stond en bovendien een cadeau was geweest van Koning Willem I,...
Pottenbakkerij Andrée
Aan het Kanaal Noord in Apeldoorn stond vroeger een van de meest karakteristieke gebouwen van Zevenhuizen met daarin de pottenbakkerij van de familie Andrée. Het...
Het Apeldoornsche Bosch
Bij de bouw van Het Apeldoornsche Bosch werd gekozen voor Apeldoorn vanwege de centrale ligging, de beschikbaarheid van de grond en de landelijke omgeving. Tussen...
Robur et Velocitas
Waar nu de woningen rondom de Treveristraat staan, speelde vanaf 1918 de voetbalclub Robur et Velocitas (kracht en snelheid). Robur is opgericht in 1882 en...
De Naald
De Naald is een gezichtsbepalend monument in Apeldoorn. Het lijkt alsof deze 17 meterhoge kolos altijd voor het Loo heeft gestaan. Maar hoe komt Apeldoorn...
Park Berg en Bos
<p>Het landgoed Berg en Bosch was oorspronkelijk het privébezit van de familie Wils. In 1917 kocht de gemeente onder leiding van Burgemeester Roosmale Nepveu het...
Spartafabriek
Het verleden van het terrein van de voormalige Spartafabriek gaat ver terug. Het stond eeuwenlang bekend als 'Driehuizen', vanwege de drie boerderijen die hier bij...
Nederlandse Cocosfabriek (Nedcos)
Rond 1900 beschikten Nederlanders over steeds meer geld voor woninginrichting, zoals vloerbedekking. Apeldoorn herbergde de twee grootste producenten van kokosvloerbedekking: de fabriek van Heijmeijer en...
Julianatoren
<p>De uitzichttoren genaamd 'Koningin Julianatoren' uit 1910 staat aan de zuidzijde van de Amersfoortseweg en vormt het hart van het gelijknamige familiepretpark. Tijdens de oorlog...
Kasteel Het Oude Loo
Kasteel Het Oude Loo werd in de 15e eeuw gebouwd als jachtslot. In 1684 kocht stadhouder Willem III het kasteel en de omliggende grond. Willem...
Badhuis
Het voormalige Badhuis, vroeger gelegen op de hoek van de Badhuisweg en de Sprengenweg, opende in juli/augustus 1883 zijn deuren. Talloze Apeldoorners leerden hier in...
Radio Kootwijk Zendstation
<p>Aan het begin van de 20e eeuw is dit gebied tussen Apeldoorn en Kootwijk een van de meest afgelegen plekken van Nederland. Op een enkele...
Uddelermeer
<p>Het Uddelermeer is een bijzondere plas. Met zijn puntgave ovalen vorm is het meer het mooiste en bekendste voorbeeld van een pingo-ruïne in Nederland.</p>
Aardhuis
Op een van de hoogste plekken van de Veluwe, de Aardmansberg (102 meter boven N.A.P.), liet Koning Willem III in 1861 het Aardhuis bouwen. Het...
Huize Welgelegen
Wanneer Jan Hendrik van Kinsbergen na talrijke omzwervingen en avonturen in 1798 neerstrijkt op het landgoed Welgelegen, ligt dit nog aan de rand van het...
Slakkenhoop Orderbos
Een slakkenhoop is feitelijk gewoon een afvalberg. Slakken zijn de resten gesmolten gesteente die overblijven na ijzerwinning. Op de Veluwe zijn tientallen slakkenhopen aangetroffen. Uit...
Schoonbroeck
In de late middeleeuwen groeien nederzettingen als Apeldoorn, Beekbergen en Loenen uit tot dorpen. Beetje bij beetje wordt het moerassige gebied tussen de Veluwerand en...
