Schoolprotest in Doetinchem

Leerlingen zijn tegen gedwongen ontslagen

In het najaar van 1940 begon de Duitse bezetter een reeks van maatregelen die de Nederlandse joden van de rest van de Nederlandse bevolking moest scheiden. De eerste maatregel was het verwijderen van joden uit de gemeentelijke luchtbeschermingsdiensten. Daarna volgde een verbod op ritueel slachten. Voor 26 oktober 1940 moesten onder andere alle leraren een ariërverklaring inleveren. Wie weigerde werd op last van de Duitse bezetter ontslagen en al direct in november begon de bezetter joodse leraren te ontslaan.

Protesten

Ook docenten op universiteiten moesten een ariërverklaring aanleveren op straffe van ontslag. Het bekendste voorbeeld van protest hiertegen is de Cleveringa-rede. Er zijn behalve deze bekende rede van Cleveringa, hoogleraar aan de Universiteit Leiden, ook kleinere protesten geweest die minder in het collectief geheugen zijn verankerd. Een Gelders voorbeeld hiervan is de ‘leerlingenstaking’ op het Gemeentelijk Lyceum te Doetinchem. Op 26 november werd bekend dat de joodse leraren Cauveren (klassieke talen) en Hoek (natuur-en scheikunde) op last van de Duitsers waren ontslagen. Op deze bekendmaking volgde een kortstondige staking van de Doetinchemse leerlingen.

Gerrit de Leeuw

Een van de toenmalige leerlingen en stakers, Gerrit de Leeuw, vertelt in de tv-serie De Bezetting van Loe de Jong over de staking in Doetinchem:

‘’Ik was hier op school in november 1940, vijfde of vierde klas, dat weet ik niet eens meer. Op die ochtend was ik vroeg hier, en op straat was niet het gewone lawaai van de schooljeugd, maar een verslagen stemming. Iedereen stond in groepjes bij elkaar, met bedrukte gezichten, kapot als het ware. Zoals mensen die net hun vader of moeder begraven hebben, en die leegte voelen. Men stond en deed niets, tot de bel ging. En er gemompel ontstond, zo van ‘we doen het niet, we gaan niet naar school, we nemen dit niet van die schoften die onze leraren van ons weghalen’. En zonder dat er verder drukte over gemaakt werd ging men aan de overkant van de stoep staan, de hele school één grote groep, zwijgend. Niet demonstratief lol maken, van ‘dat doen we nou eens lekker’. Maar alleen uit gemarteldheid, van dat deze school, dat deze kleine gemeenschap kapot gemaakt werd.

Hoelang we daar stonden weet ik niet. Na een uur kwam de rector en hij sprak ons toe. ‘Ik begrijp jullie verdriet, wij en de leraren hebben het ook zo, maar zet deze demonstratie niet door want jullie brengen de school in gevaar. En de ontslagen joodse leraren kan je toch niet redden. Jullie hebben je plicht gedaan en deze demonstratie was juist!’
We zijn gegaan naar binnen, we wisten geen andere oplossing. En een andere weg zie ik ook nu nog niet.’’

Bronnen en verder lezen: