Aan het werk in Gelderland: vakbonden

Oprichting vakbonden

In de negentiende eeuw, met de Industriële Revolutie, werden in allerlei beroepstakken vakbonden opgericht. Dit was noodzakelijk om de gemeenschappelijke belangen van de arbeiders te verdedigen. Het oprichten van vakbonden begon lokaal en kleinschalig. Maar al snel werd de eerste landelijke bond geformeerd: op 30 mei 1866 werd besloten per 1 juni de 'Algemeene Nederlandsche Typografenbond' op te richten. Er ontstonden ook al redelijk snel vakbonden op basis van religieuze grondslag, zoals de R.K. Werkliedenvereeniging (RKWV) St. Stephanus. In 1934 vierde deze bond het veertigjarige jubileum groots in Nijmegen. Binnen de vakbonden waren er overigens ook vaak speciale afdelingen voor vrouwen.

Vaandels vakbonden

Vele (zo niet vrijwel alle) lokale afdelingen van de vakbonden lieten in die beginperiode een vaandel ontwerpen en vervaardigen. Op CollectieGelderland zien we bijvoorbeeld de vaandels van de R.K. Werkliedenvereniging Westervoort en die van de Chr. Nat. Werkmansbond, afdeling Apeldoorn. De vaandels vervulden een symbolische rol, bijvoorbeeld bij jubilea en demonstraties. De vlaggendrager, de 'vaandrig', vervulde een eervolle functie binnen de vakbond. Vaandels zaten doorgaans vol symboliek. Zo verwezen veel katholieke vakbonden in hun vaandel bijvoorbeeld naar 'Rerum Novarum', de Pauselijke encycliek uit 1891 die vaak wordt gezien als de basis van de Rooms-Katholieke arbeidersbeweging. De Paus riep met deze encycliek de katholieke arbeiders op zich te verenigen tegen het liberaal kapitalisme, socialisme en communisme.

Stakingen

Een middel van vakbonden om de doelen te verwezenlijken is staken. Ook in Gelderland is er heel wat gestaakt, getuige de vele foto's en bronnen hierover op CollectieGelderland. Van leerlingen van de Katholieke Pedagogische Academie uit Nijmegen die vonden dat de klassen te groot waren, tot een staking van de Tielse postbezorgers: ze vonden in een staking het geschikte pressiemiddel.

Dit artikel is geschreven voor het thema 'Aan het werk' uit de Maand van de Geschiedenis 2021.

Lees meer:

• Aan het werk in Gelderland: fabrieken
• Aan het werk in Gelderland: op kantoor
• Aan het werk in Gelderland: boerenleven

Rechten

CollectieGelderland, CC-BY