Katholiek reveil, tweede golf kloosters

Slechte economie 

Nederland kwakkelt economisch en sociaal in de negentiende eeuw. De steeds verdergaande neergang is eind achttiende eeuw begonnen. De verloren oorlog tegen Engeland werpt ons land op zichzelf terug. De handel staat stil. Veel internationale contacten gaan verloren, onder andere met de Verenigde Staten. Er wordt niet geïnvesteerd in nieuwe industrieën.  

Stagnatie landbouw

Erger is dat de landbouw stagneert. Dit is een groot probleem omdat Nederland in hoofdzaak nog een agrarisch land is. Deze neergang werkt door op vele levensterreinen, waarvan er drie de mensen direct raken: de gezondheidszorg, de zorg voor ouderen en het onderwijs. Een groot gedeelte van de bevolking gaat er aan onderdoor. De regering op afstand laat met name zorg en onderwijs grotendeels over aan particulier initiatief en de kerken. 

De reddende engelen  

Als er één gebied zwaar wordt getroffen in Nederland is dat het gebied tussen Maas en Waal wel. Dit overwegend agrarisch gebied kampt met een extra probleem. Dat is het feit dat 43 procent van de grond, zelfs nog in 1930, in handen is van uitwonende eigenaren. De meesten daarvan weten zelfs niet waar hun gronden liggen en zijn alleen geïnteresseerd in de pacht en hebben geen aandacht voor het welzijn de bevolking.

Kerk schiet te hulp

Het is een zegen dat de kerk zich het lot van de bewoners aantrekt. In het overwegend katholiek gebleven gebied tussen Maas en Waal is dat rooms-katholieke kerk. Deze leeft in Nederland op door de godsdienstvrijheid uit de grondwet van 1795. Na het herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie in 1853 ziet deze kerk het ook als een opdracht mensen te hulp te schieten met zorg en onderwijs. Overal ontstaan congregaties die dit op zich nemen. Deze congregaties onderscheiden zich van de bestaande kloosterorden. Ze zijn specifiek bedoeld voor educatie en zorgverlening. In het gebied tussen Maas en Waal komen ze van alle kanten binnen.

Drie voorbeelden van de achttien orden en congregaties in deze regio:

• De Franciscanessen van Bennebroek richten zich in Wijchen op onderwijs en bejaardenzorg. Ze starten een bewaarschool (de vroegere kleuterschool), een school voor lager onderwijs en een naaischool voor meisjes. Voor de bejaarden komt er het gesticht ‘Maria ter Engelen’.
• De Zusters JMJ richten zich in Nederasselt eveneens op onderwijs en ouderenzorg.
• De Franciscanen stichten in Druten een school voor voortgezet middelbaar onderwijs. Daar is grote behoefte aan in het gebied. 

Na de oorlog

Aan al deze initiatieven komt kort na de Tweede Wereldoorlog ruwweg een eind. Soms eerder en soms later. De belangrijkste reden is dat professionele instellingen op het gebied van zorg en onderwijs het werk van de zusters en broeders overnemen. De ouderenzorg in Wijchen is anno 2020 in handen van Lucifer (Alverna) en de ZZG Zorggroep. In Druten is de middelbare school het Pax Christi College aangesloten bij de in 2001 opgerichte Stichting Alliantie Voortgezet onderwijs in Nijmegen en het Land van Maas en Waal.

Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.

Bronnen en verder lezen:

• H. van Heiningen, van De Historie van het Land van Maas en Waal (Zaltbommel 1965). 
• K. Hofman, 'Het Bestuur in de jaren 1795-1813. De Bataafs-Franse Tijd', in: Van Gelre tot Gelderland 1339-1989 (Nijmegen 1989).
• E.W. Hofstee, De demografische ontwikkeling in Nederland sinds 1800 (1979). 
• F. Keverling Buisman, 'Het Bestuur van het gewest Gelre van 1543-1795', in: Van Gelre tot Gelderland 1339-1989 (Nijmegen 1989). 
• J.M. van Winter, Ministerialiteit en Ridderschap in Gelre en Zutphen (Arnhem 1962).