Kasteel De Essenburgh bij Harderwijk

Mislukt statussymbool van de ridderschap

De gevelsteen van De Essenburgh geeft het jaar 1652 aan als stichtingsdatum. Er bestaat het vermoeden van een middeleeuwse voorganger, maar dat is nog niet bevestigd. Wel is bekend dat Johan Coolwagen de De Essenburgh laat bouwen vanaf 1636 als statussymbool om opgenomen te worden in de Veluwse ridderschap. De adellijke allure van het kasteel met een toren in het midden helpt hem echter niet om ridder te worden en zijn schuldeisers dwingen hem tot verkoop van De Essenburgh.

Eigenaren uit verschillende standen

Daarna wordt het kasteel in 1714 voor 3000 rijksdaalders verkocht aan de Hagenaar Leonard van Heteren. Leonard promoveert in Harderwijk aan de Gelderse Universiteit en maakt daar carrière in verschillende bestuurlijke ambten. Zijn weduwe hertrouwt in 1720 met een lid van de in de vishandel rijk geworden familie Van Westerveld. Door huwelijk komt de Essenburgh in bezit van Samuel Sandberg die voorzitter van de Tweede Kamer wordt en in 1816 in de Nederlandse adelstand verheven wordt. In Harderwijk en omgeving hebben de Sandbergs veel bezittingen. Een baron Sandberg van Essenburg staat grond af voor een spoorlijn van Amersfoort naar Zwolle. Samen met de burgemeester van Harderwijk wordt bedongen dat de trein stopt nabij hun grondgebied. Het station Hulshorst wordt echter in 1987 opgeheven.

De veelkleurigheid van de eigenaren blijft

In 1910 bewoont de weduwe Sandberg met haar dochter negentien kamers in de Essenburgh en heeft drie dienstbodes in dienst. In 1924 verkoopt de familie alle bezittingen rond Harderwijk, inclusief De Essenburgh, aan speculanten. Na jaren komt het landgoed in bezit van mevrouw Goekoop-De Jong, die het kasteel grondig laat verbouwen, waardoor de zeventiende-eeuwse vorm onherkenbaar is veranderd. In 1943 komt De Essenburgh in handen van de collaborateur Bernard Carp en wonen er ook Duitse soldaten in. In 1950 richten de Norbertijnen uit Heeswijk-Dinther het kasteel in als klooster en negentien jaar later breiden zij dit uit tot vormingscentrum. Tot de gemeentelijke herindeling in 1972 hoorde de Essenburgh bij het dorp Hulshorst in de gemeente Nunspeet. Sindsdien ligt de Essenburgh in Hierden en maakt het onderdeel uit van de gemeente Harderwijk. Vanaf 1979 vinden er in de Essenburgh trouwpartijen en andere festiviteiten plaats en is er een hotel gevestigd.

Bronnen:

• www.kasteleningelderland.nl
• Jan Vredenburg (eindred.), Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2013, p. 382.

Rechten

Ben Boersema, Erfgoed Gelderland, CC-BY