Het verdwenen kasteel Barlham

Van motte tot boerderij

Een van de oudste kastelen rond Doetinchem waarvan niet meer dan een heuvel met een gracht bij een boerderij over is, is Barlham. De boerderij is genoemd naar het verdwenen kasteel. Het kasteel stond aan de westelijke oever van de Oude IJssel, ongeveer halverwege tussen Doetinchem en Laag Keppel.

Uit archeologisch bodemonderzoek is bekend dat het kasteel bestond uit een voorterrein en een hoofdgedeelte waarop een houten woontoren gestaan moet hebben. Aangetroffen sporen van deze toren werden als vroeg tiende-eeuws gedateerd. Het geheel was omgeven door een achtvormige gracht. Omstreeks 1200 werd de burcht verbouwd met de toepassing van baksteen. Bij het bodemonderzoek werden behalve de dertiende-eeuwse fundering, scherven aardewerk gevonden uit de tiende en elfde eeuw. Dit zijn aanwijzingen dat de plek al omstreeks 900 bewoond was.

Motte

In de loop der tijden zijn er verschillende typen kastelen ontstaan. Een van de oudste vormen, die zo ongeveer tot 1250 gebouwd werd, was een woontoren op een opgeworpen heuvel, omgeven door een houten palissade (wand van naast elkaar staande palen) en daaromheen een natte of droge gracht. Vaak lag daartegenaan een tweede versterking met daarop dienstgebouwtjes zoals opslagschuren en stallen. Ook dit deel was dan door een palissade en gracht omsloten. Dit type kasteel (woontoren op heuvel) wordt 'motte' genoemd. Waarschijnlijk behoorde Barlham oorspronkelijk tot deze oude categorie.

Benoemingsrecht

De naam Barlham zou afgeleid kunnen zijn van de vermoedelijke vroegere eigenaars, de familie De Bernehamme die in documenten uit de 12e eeuw genoemd wordt. In 1317 bleek er met het klooster Bethlehem een geschil te bestaan over het benoemingsrecht van de Doetinchemse pastoor. Dit recht behoorde toe aan het hof te Barlham, waarmee het kasteel bedoeld wordt. De adellijke bezitters van Barlham konden zo enige invloed uitoefenen op de Doetinchemse samenleving.

Boerderij

Op een tekening uit 1743 ziet het kasteel Barlham er meer uit als een boerderij dan als een huis dat door een adellijke familie bewoond wordt. Wel is er nog een brug en een gracht te zien. Waarschijnlijk werden de gebouwen toen al verpacht en was het een landbouwbedrijf. Kort voor 1800 werd Barlham, althans de grond waarop het kasteel gestaan had (de gebouwen waren reeds afgebroken) eigendom van Frederik Willem Floris van Pallandt, heer van Keppel, de eigenaar van het even verderop staande kasteel Keppel dat nog altijd in volle glorie te zien is. Van Barlham is niets anders over dan een gracht en wat sporen in de bodem. Ondergrondse overblijfselen die nu als archeologisch monument beschermd zijn.