De laatste NSB-bijeenkomst in Lunteren

Landdagen

Tussen 1936 en 1940 werd zes maal een Hagespraak uitgesproken door Mussert, op de landdagen van de NSB. Die dagen waren geïnspireerd op de partijdagen van de NSDAP van Hitler. Er werden verschillende vlaggen gehesen tijdens zulke dagen; waaronder de Nederlandse vlag, de Duitse hakenkruisvlag en de NSB-vlag. Behalve de redevoering van Mussert vond er onder andere ook een defilé plaats.

Hagespraak der Bevrijding

Op 22 juni 1940 vond de laatste landdag van de NSB plaats. Mussert sprak hierbij de ‘Hagespraak der Bevrijding’ uit. Hij was namelijk van mening dat Nederland niet in oorlog was met de nazi’s, maar juist door hen beschermd werd tegen de Engelse luchtaanvallen. Zo maakt het NSB-propaganda weekblad ‘Volk en Vaderland’ in de editie van 28 juni 1940 melding van ''Engelschen, die de laatste tijd de burgerbevolking uit de lucht terroriseeren’’. Als dank voor de ''Duitse bescherming tegen de Engelsen’’ schonk Mussert, aan het einde van de Hagespraak, zelfs de luidklok van de NSB aan nazi-topman en hoofd van de Luftwaffe Hermann Göring. Dit deed Mussert ''als een offer dat wij met liefde brengen voor hen die nu metterdaad ons volk en ons vaderland beschermen’’.

Volgens de officiële lezing van de NSB waren vijftig- tot zeventigduizend NSB-sympathisanten aanwezig bij deze Hagespraak. Later bleek echter dat de NSB opzettelijk geknoeid had met het fotomateriaal en dat er circa twintigduizend NSB’ers aanwezig waren.

Verbod

Ondanks het geschenk van Mussert blijken de Duitsers niet bepaald onder de indruk van de Hagenspraken. Hoewel Mussert met de ‘Hagespraak der Bevrijding’ juist wilde laten zien dat hij een trouwe bondgenoot was (en een prominente plek verdiende in de Nieuwe Orde), worden alle politieke massabijeenkomsten verboden door de bezetter. Voor de NSB wordt er geen uitzondering gemaakt. Ook vlak na de Duitse inval in mei 1940 was al eens gebleken dat de Duitsers een wantrouwen koesterden tegen de NSB. Duizenden NSB-leden werden toen gearresteerd op verdenking van hulp aan de vijand en pas enkele dagen later vrijgelaten.

De Muur van Mussert is sinds september 2018 een Rijksmonument.

Verder lezen:

• Andere Tijden
• NIOD
• Historiek
• NU.nl
• Tijdlijn WO2GLD
• René van Heijningen, De muur van Mussert (Amsterdam 2015).

Rechten

Elmar van de Ree, CC-BY-NC