Canon van West Betuwe
De Canon van West Betuwe biedt in 50 canonvensters een wandeling door de West Betuwse geschiedenis.
Lees intro
50 verhalen
Bekijk volledige kaart
De gemeente West Betuwe bestaat sinds 1 januari 2019. De 24 dorpen en twee steden die samen met het uitgebreide buitengebied de gemeente vormen kennen een rijke historie. De ligging midden in het vruchtbare rivierengebied zorgde al voor bewoning in de prehistorie. Wonen tussen de rivieren betekende naast voorspoed echter ook rampspoed door overstromingen en dijkdoorbraken. Het gebied was daarnaast vaak het strijdtoneel van rivaliserende vorsten en bisschoppen. De dwars door de West Betuwe lopende waterlinies zorgden voor de beveiliging van West-Nederland, maar het ging ten koste van de bewoners van het rivierengebied. Deze canon laat zien hoe dit alles het landschap, de dorpen, de steden en de bewoners van West Betuwe gevormd heeft.
Betrokken organisaties
-
Historisch Genootschap Tricht
De stichting stelt zich tot doel de belangstelling voor en de kennis van...
-
Historische Kring West-Betuwe
De Historische Kring West-Betuwe verenigt 280 leden die belang stellen...
-
Vereniging Oud Asperen
Historie van AsperenDe Vereniging Oud Asperen is opgericht op 13 december 1978 en heeft ca....
Het verdwenen Kasteel Enspijk
<p>Enspijk heeft tot circa 1828 een kasteel gehad. De oudst gevonden vermelding van het huis Enspijk is uit 1566 als huis en landerijen in leen...
Het vertrek van de Van Akens
<p>Rond 1870 ontstaat een groeiende trek van de bevolking van het platteland naar de steden. Al eerder trokken mensen uit hun dorp naar omliggende dorpen...
Het Bakkersstraatje
<p>Het ‘Bakkersstraatje’ is een bijzonder straatje, net buiten het dorpje Vuren, gelegen tussen de Groeneweg en de Waaldijk. Op verzoek van de gebroeders Van Willigen,...
Rivieren en klei
<p>Steenfabrieken waren belangrijke werkgevers in het Rivierengebied. Vanaf 1700 tot na de Tweede Wereldoorlog waren hun rokende schoorstenen een teken van een zekere welvaart in...
De bouw van dorpshuis Albertine te Rumpt
<p>Muziekvereniging Voorwaarts, opgericht in 1901, repeteerde en gaf uitvoeringen in café ‘De Gouden Leeuw’ in Rumpt. De dorpelingen vermaakten zich daar uitstekend en genoten van...
Tim Kolff, burgemeester van Deil
<p>Willem Marinus Kolff (Tim) is geboren op 2 februari 1882 in Deil en overleden op 25 januari 1944 in Sonnenburg (Dtsl). Hij kwam uit een...
De verborgen secco’s van Buurmalsen
<p>In de Hervormde kerk van Buurmalsen zijn bij restauratiewerkzaamheden (1982-1988) 500 jaar oude muurschilderingen tevoorschijn gekomen. Het gaat om secco’s, muurschilderingen op een droge ondergrond/pleisterlaag....
Wintervogels
<p>De schoolopziener van het district Tiel, waaronder ook een groot deel de West Betuwe viel, klaagde in 1897: ‘Alleen de kinderen van meer gegoede ouders...
Veilingvereniging Geldermalsen en Omstreken
<p>Op 4 mei 1904 werd de ‘Veilingvereniging Geldermalsen en Omstreken’ opgericht met 34 leden die op 20 juni 1904 gespannen toekeken bij de eerste kersenveiling....
Het porselein uit De Geldermalsen
<p>Eind januari 1986 werd de vondst bekend van een kostbare scheepslading bestaande uit een grote hoeveelheid Chinees porselein en zo'n 125 baren goud. De lading...
De grote brand van Gellicum
<p>Op 3 mei 1928 brak er rond half twee in de middag een grote brand uit in Gellicum. Het vuur verspreidde zich van een schuurtje...
Tabula van Est de Steendert
<p>Bij graafwerkzaamheden in juni 1998, voor de aanleg van natuurgebied De Steendert, vond G. Taconis uit Kerk- Avezaath tijdens een opgraving van BATO (Beoefenaren Archeologie...
De stichting van Pella
<p>Tussen 1847 en 1927 emigreerden ruim duizend inwoners uit het meest westelijke deel van de Betuwe naar Amerika. Een eerste groep vertrok onder leiding van...
De ramp van Haaften
<p>Niet alleen overstromingen teisterden het rivierengebied. Ook brand kwam regelmatig voor. Zo werd op 9 juni 1866 een groot gedeelte van het dorp Haaften door...
Pietje Baltus 1830-1914
<p>Pietje Baltus werd op 5 december 1830 in Beesd geboren als molenaarsdochter en was de op een na jongste in een gezin van elf kinderen....
De Waardenburgse poldermolen
<p>In de tweede helft van de zeventiende eeuw vond er in de West-Betuwe een continu gevecht tegen het water en de elementen plaats. Stormen, overstromingen,...
De ramp van Tricht
<p>Op zondagmiddag 25 juni 1967 werd het dorp Tricht getroffen door een ongekend krachtige windhoos. Vijf inwoners vonden daarbij de dood. In totaal werden meer...
Fort bij Asperen
<p>Fort bij Asperen is tussen 1845 en 1847 gebouwd op de grens van Acquoy en Asperen. Het ligt strategische aan de dijk langs de Linge....
Catharina, vrouwe van Waardenburg
<p>Na de dood van haar man Walraven van Arkel in 1556 wordt Catharina vrouwe van Waardenburg. Vanaf 1573 biedt zij onderdak aan driehonderd Spaanse soldaten....
De Asperense razzia
<p>Razzia’s, waarbij tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers jacht werd gemaakt op mensen, kwamen met name aan het einde van de oorlog veel voor....
De Heesseltsche Uiterwaarden
<p>De Heesseltsche Uiterwaarden liggen buitendijks tussen de dorpen Heesselt en Opijnen. Het fungeert als overloopgebied van de Waal. Dat betekent dat bij hoog water het...
Neerijnense T-Boerderij
<p>De Betuwse T-boerderij met overstek is typisch voor het rivierengebied. In het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem staat een T-boerderij afkomstig uit Varik. Aan de Voorstraat...
Betovergrootvader van Amerikaanse president
<p>Cornelis Maessen wordt waarschijnlijk in 1606 geboren in het dorpje Buurmalsen. Hij emigreert ruim dertig jaar later naar de Verenigde Staten en settelt zich met...
De dikke toren in Varik
<p>Het zicht op Varik wordt sinds mensenheugenis bepaald door de oude, dikke en stompe toren. Omstreeks 970 wordt in geschreven bronnen voor het eerst melding...
Insula Beate Marie - Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt
<p>Wie tegenwoordig over het landgoed Mariënwaerdt wandelt of fietst, waant zich voor een groot deel in een historisch agrarisch natuurgebied met lanen, dreven en uitgestrekte...
Boerderij De Laar Herwijnen
<p>In Herwijnen werd in 1963 boerderij De Laar officieel door prins Bernhard geopend. In kranten werd De Laar omschreven als de modernste boerderij van Nederland...
Johan Bouwensch verslaat de Fransen in de Slag bij Rumpt
<p>Het jaar 1672 wordt ook wel het Rampjaar genoemd. Op 12 juni 1672 waren de troepen van de Franse koning Lodewijk XIV bij Lobith de...
Het Rechthuis te Gellicum
<p>Het voormalig Rechthuis te Gellicum van het schoutambt Gellicum maakt deel uit van een kerkcomplex aan de Kerkweg 5 te Gellicum dat naast het Rechthuis...
Kasteel Neerijnen
<p>Wat is het heerlijk om op een warme zomermiddag te wandelen door een van de vele natuurgebieden en landgoederen die Nederland rijk is. Zeker ook...
De mammoetschedel van Heukelum
<p>In 1820, na een kapotte dijk bij Heukelum langs de Linge, werd een schedel van een mammoet gevonden. Die mammoet heet Mammuthus primigenius en heeft...
De Mauritslinie, staatse linies in de Waalstreek
<p>Prins Maurits van Nassau, die tijdens de Tachtigjarige oorlog de verdediging van de Republiek tegen de Spanjaarden leidt, liet tussen 1590 en 1609 vele tientallen...
Twee bisdommen in middeleeuws Ophemert
<p>In het kleine dorp Ophemert waren in de middeleeuwen twee grote kerken. De Sint Lambertus die onder het bisdom Luik viel, stamt uit de vroege...
De zak van de Tielerwaard
<p>De gemeente West Betuwe ligt voor het grootste deel ten zuiden van de Linge in de Tielerwaard, het laagste deel van de provincie Gelderland. Het...
De molens van Hellouw
<p>In Hellouw staan twee molens van het type wipwatermolen-grondzeiler, ook wel Hooglandse molen genoemd. Beide molens zijn een Rijksmonument. Het zijn de enige overgebleven molens...
Van Dorpspolders tot gemeenten
<p>Op 1 januari 2019 zijn de gemeenten Lingewaal, Neerijnen en Geldermalsen opgegaan in de fusiegemeente West Betuwe met in totaal 26 kernen en twee buurtschappen....
Generaal Johannes van den Bosch (1780-1844)
<p>Johannes van den Bosch werd op 2 februari 1780 in Herwijnen geboren als het eerste kind uit het tweede huwelijk van zijn vader, Jan van...
Het eilandstation van Geldermalsen
<p>Het stationsgebouw in Geldermalsen is een Rijksmonument uit 1886 en is ontworpen door Marinus Antoine van Wadenoyen. Het is een van de weinige eilandstations in...
Mieke van der Wall-Duyvendak
<p>De benoeming in 1964 van Mieke van der Wall-Duyvendak tot burgemeester in Geldermalsen baarde veel opzien. Zij was de tweede vrouwelijke burgemeester van Nederland en...
De Lingeborgh, de mooiste school van Nederland
<p>In 2002 wint het nieuwe schoolgebouw van Scholengemeenschap de Lingeborgh aan de Laan van Leeuwenstein in Geldermalsen de Scholenbouwprijs van Nederland. De Lingeborgh mocht zich...
De vrouw en de kat horen thuis op de mat
<p>Begin twintigste eeuw, in de tijd van de eerste emancipatiegolf, werden in heel Nederland vrouwenverenigingen opgericht. Naast kerkelijke vrouwen- en meisjesverenigingen was er sinds 14...
De ‘Chamotte’ staking
<p>Een loonconflict leidde op 16 juni 1930 tot een langdurige staking bij de Vereenigde Nederlandsche Chamotte Fabrieken N.V. te Geldermalsen, in de volksmond ‘de Chamotte’...
Meta uit Meteren
<p>In de Brons- en IJzertijd kwamen er steeds meer mensen in het rivierengebied wonen. Tijdens opgravingen in de huidige woonwijk ‘De Plantage’ in Meteren troffen...
Gemaal bij de Broekse Sluis
<p>Bewoners van de polders in westelijk West Betuwe zijn eeuwen bezig geweest overtollig water uit hun polder weg te krijgen. Vanaf de vijftiende eeuw werden...
De boerenstad Asperen
<p>Asperen is in West Betuwe het mooiste voorbeeld van een zogenaamde ‘boerenstad’: een ommuurde stad die vrijwel geheel door boeren werd bewoond. De kaart van...
Armenzorg in Buurmalsen
<p>Armenzorg is van alle tijden. Ook in de zeventiende eeuw in het kleine Buurmalsen. Onderzoek wijst uit dat er rond 1625 ongeveer 200 mensen woonden....
Van huis Ravenstein tot Zorgcentrum Ravestein
<p>In 2021 vierde Zorgcentrum Ravestein het 75-jarig bestaan. In 1946 nam de diaconie van Buurmalsen het huis Ravenstein aan de Lingedijk te Buurmalsen in gebruik...
De trekvaart van Culemborg naar Zaltbommel
<p>Begin zeventiende eeuw werd tussen Zaltbommel en Culemborg een trekvaartroute gerealiseerd. Deze liep voor het grootste deel op het grondgebied van de huidige gemeente West...
Veren en bruggen over de Linge
<p>De Linge was vroeger een belangrijke verkeersader voor de scheepvaart. De rivier vormde slechts een beperkte barrière tussen de kernen ten noorden en zuiden van...
Eendenkooien in de gemeente West Betuwe
<p>Eendenkooien waren met name in en net na de middeleeuwen belangrijk voor de voedselproductie. Zij voorzagen in eiwitrijk voedsel, niet alleen voor de rijken, ook...
Het verdronken bos van Tricht
<p>Vindplaatsen uit het Laat- en Midden-Neolithicum (steentijd) zijn in West Betuwe vrij zeldzaam. Plekken werden vaak maar korte tijd bewoond, bewoners lieten daardoor weinig sporen...
Het verdwenen Kasteel Enspijk
<p>Enspijk heeft tot circa 1828 een kasteel gehad. De oudst gevonden vermelding van het huis Enspijk is uit 1566 als huis en landerijen in leen...
Het vertrek van de Van Akens
<p>Rond 1870 ontstaat een groeiende trek van de bevolking van het platteland naar de steden. Al eerder trokken mensen uit hun dorp naar omliggende dorpen...
Het Bakkersstraatje
<p>Het ‘Bakkersstraatje’ is een bijzonder straatje, net buiten het dorpje Vuren, gelegen tussen de Groeneweg en de Waaldijk. Op verzoek van de gebroeders Van Willigen,...
Rivieren en klei
<p>Steenfabrieken waren belangrijke werkgevers in het Rivierengebied. Vanaf 1700 tot na de Tweede Wereldoorlog waren hun rokende schoorstenen een teken van een zekere welvaart in...
De bouw van dorpshuis Albertine te Rumpt
<p>Muziekvereniging Voorwaarts, opgericht in 1901, repeteerde en gaf uitvoeringen in café ‘De Gouden Leeuw’ in Rumpt. De dorpelingen vermaakten zich daar uitstekend en genoten van...
Tim Kolff, burgemeester van Deil
<p>Willem Marinus Kolff (Tim) is geboren op 2 februari 1882 in Deil en overleden op 25 januari 1944 in Sonnenburg (Dtsl). Hij kwam uit een...
De verborgen secco’s van Buurmalsen
<p>In de Hervormde kerk van Buurmalsen zijn bij restauratiewerkzaamheden (1982-1988) 500 jaar oude muurschilderingen tevoorschijn gekomen. Het gaat om secco’s, muurschilderingen op een droge ondergrond/pleisterlaag....
Wintervogels
<p>De schoolopziener van het district Tiel, waaronder ook een groot deel de West Betuwe viel, klaagde in 1897: ‘Alleen de kinderen van meer gegoede ouders...
Veilingvereniging Geldermalsen en Omstreken
<p>Op 4 mei 1904 werd de ‘Veilingvereniging Geldermalsen en Omstreken’ opgericht met 34 leden die op 20 juni 1904 gespannen toekeken bij de eerste kersenveiling....
Het porselein uit De Geldermalsen
<p>Eind januari 1986 werd de vondst bekend van een kostbare scheepslading bestaande uit een grote hoeveelheid Chinees porselein en zo'n 125 baren goud. De lading...
De grote brand van Gellicum
<p>Op 3 mei 1928 brak er rond half twee in de middag een grote brand uit in Gellicum. Het vuur verspreidde zich van een schuurtje...
Tabula van Est de Steendert
<p>Bij graafwerkzaamheden in juni 1998, voor de aanleg van natuurgebied De Steendert, vond G. Taconis uit Kerk- Avezaath tijdens een opgraving van BATO (Beoefenaren Archeologie...
De stichting van Pella
<p>Tussen 1847 en 1927 emigreerden ruim duizend inwoners uit het meest westelijke deel van de Betuwe naar Amerika. Een eerste groep vertrok onder leiding van...
De ramp van Haaften
<p>Niet alleen overstromingen teisterden het rivierengebied. Ook brand kwam regelmatig voor. Zo werd op 9 juni 1866 een groot gedeelte van het dorp Haaften door...
Pietje Baltus 1830-1914
<p>Pietje Baltus werd op 5 december 1830 in Beesd geboren als molenaarsdochter en was de op een na jongste in een gezin van elf kinderen....
De Waardenburgse poldermolen
<p>In de tweede helft van de zeventiende eeuw vond er in de West-Betuwe een continu gevecht tegen het water en de elementen plaats. Stormen, overstromingen,...
De ramp van Tricht
<p>Op zondagmiddag 25 juni 1967 werd het dorp Tricht getroffen door een ongekend krachtige windhoos. Vijf inwoners vonden daarbij de dood. In totaal werden meer...
Fort bij Asperen
<p>Fort bij Asperen is tussen 1845 en 1847 gebouwd op de grens van Acquoy en Asperen. Het ligt strategische aan de dijk langs de Linge....
Catharina, vrouwe van Waardenburg
<p>Na de dood van haar man Walraven van Arkel in 1556 wordt Catharina vrouwe van Waardenburg. Vanaf 1573 biedt zij onderdak aan driehonderd Spaanse soldaten....
De Asperense razzia
<p>Razzia’s, waarbij tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers jacht werd gemaakt op mensen, kwamen met name aan het einde van de oorlog veel voor....
De Heesseltsche Uiterwaarden
<p>De Heesseltsche Uiterwaarden liggen buitendijks tussen de dorpen Heesselt en Opijnen. Het fungeert als overloopgebied van de Waal. Dat betekent dat bij hoog water het...
Neerijnense T-Boerderij
<p>De Betuwse T-boerderij met overstek is typisch voor het rivierengebied. In het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem staat een T-boerderij afkomstig uit Varik. Aan de Voorstraat...
Betovergrootvader van Amerikaanse president
<p>Cornelis Maessen wordt waarschijnlijk in 1606 geboren in het dorpje Buurmalsen. Hij emigreert ruim dertig jaar later naar de Verenigde Staten en settelt zich met...
De dikke toren in Varik
<p>Het zicht op Varik wordt sinds mensenheugenis bepaald door de oude, dikke en stompe toren. Omstreeks 970 wordt in geschreven bronnen voor het eerst melding...
Insula Beate Marie - Landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt
<p>Wie tegenwoordig over het landgoed Mariënwaerdt wandelt of fietst, waant zich voor een groot deel in een historisch agrarisch natuurgebied met lanen, dreven en uitgestrekte...
Boerderij De Laar Herwijnen
<p>In Herwijnen werd in 1963 boerderij De Laar officieel door prins Bernhard geopend. In kranten werd De Laar omschreven als de modernste boerderij van Nederland...
Johan Bouwensch verslaat de Fransen in de Slag bij Rumpt
<p>Het jaar 1672 wordt ook wel het Rampjaar genoemd. Op 12 juni 1672 waren de troepen van de Franse koning Lodewijk XIV bij Lobith de...
Het Rechthuis te Gellicum
<p>Het voormalig Rechthuis te Gellicum van het schoutambt Gellicum maakt deel uit van een kerkcomplex aan de Kerkweg 5 te Gellicum dat naast het Rechthuis...
Kasteel Neerijnen
<p>Wat is het heerlijk om op een warme zomermiddag te wandelen door een van de vele natuurgebieden en landgoederen die Nederland rijk is. Zeker ook...
De mammoetschedel van Heukelum
<p>In 1820, na een kapotte dijk bij Heukelum langs de Linge, werd een schedel van een mammoet gevonden. Die mammoet heet Mammuthus primigenius en heeft...
De Mauritslinie, staatse linies in de Waalstreek
<p>Prins Maurits van Nassau, die tijdens de Tachtigjarige oorlog de verdediging van de Republiek tegen de Spanjaarden leidt, liet tussen 1590 en 1609 vele tientallen...
Twee bisdommen in middeleeuws Ophemert
<p>In het kleine dorp Ophemert waren in de middeleeuwen twee grote kerken. De Sint Lambertus die onder het bisdom Luik viel, stamt uit de vroege...
De zak van de Tielerwaard
<p>De gemeente West Betuwe ligt voor het grootste deel ten zuiden van de Linge in de Tielerwaard, het laagste deel van de provincie Gelderland. Het...
De molens van Hellouw
<p>In Hellouw staan twee molens van het type wipwatermolen-grondzeiler, ook wel Hooglandse molen genoemd. Beide molens zijn een Rijksmonument. Het zijn de enige overgebleven molens...
Van Dorpspolders tot gemeenten
<p>Op 1 januari 2019 zijn de gemeenten Lingewaal, Neerijnen en Geldermalsen opgegaan in de fusiegemeente West Betuwe met in totaal 26 kernen en twee buurtschappen....
Generaal Johannes van den Bosch (1780-1844)
<p>Johannes van den Bosch werd op 2 februari 1780 in Herwijnen geboren als het eerste kind uit het tweede huwelijk van zijn vader, Jan van...
Het eilandstation van Geldermalsen
<p>Het stationsgebouw in Geldermalsen is een Rijksmonument uit 1886 en is ontworpen door Marinus Antoine van Wadenoyen. Het is een van de weinige eilandstations in...
Mieke van der Wall-Duyvendak
<p>De benoeming in 1964 van Mieke van der Wall-Duyvendak tot burgemeester in Geldermalsen baarde veel opzien. Zij was de tweede vrouwelijke burgemeester van Nederland en...
De Lingeborgh, de mooiste school van Nederland
<p>In 2002 wint het nieuwe schoolgebouw van Scholengemeenschap de Lingeborgh aan de Laan van Leeuwenstein in Geldermalsen de Scholenbouwprijs van Nederland. De Lingeborgh mocht zich...
De vrouw en de kat horen thuis op de mat
<p>Begin twintigste eeuw, in de tijd van de eerste emancipatiegolf, werden in heel Nederland vrouwenverenigingen opgericht. Naast kerkelijke vrouwen- en meisjesverenigingen was er sinds 14...
De ‘Chamotte’ staking
<p>Een loonconflict leidde op 16 juni 1930 tot een langdurige staking bij de Vereenigde Nederlandsche Chamotte Fabrieken N.V. te Geldermalsen, in de volksmond ‘de Chamotte’...
Meta uit Meteren
<p>In de Brons- en IJzertijd kwamen er steeds meer mensen in het rivierengebied wonen. Tijdens opgravingen in de huidige woonwijk ‘De Plantage’ in Meteren troffen...
Gemaal bij de Broekse Sluis
<p>Bewoners van de polders in westelijk West Betuwe zijn eeuwen bezig geweest overtollig water uit hun polder weg te krijgen. Vanaf de vijftiende eeuw werden...
De boerenstad Asperen
<p>Asperen is in West Betuwe het mooiste voorbeeld van een zogenaamde ‘boerenstad’: een ommuurde stad die vrijwel geheel door boeren werd bewoond. De kaart van...
Armenzorg in Buurmalsen
<p>Armenzorg is van alle tijden. Ook in de zeventiende eeuw in het kleine Buurmalsen. Onderzoek wijst uit dat er rond 1625 ongeveer 200 mensen woonden....
Van huis Ravenstein tot Zorgcentrum Ravestein
<p>In 2021 vierde Zorgcentrum Ravestein het 75-jarig bestaan. In 1946 nam de diaconie van Buurmalsen het huis Ravenstein aan de Lingedijk te Buurmalsen in gebruik...
De trekvaart van Culemborg naar Zaltbommel
<p>Begin zeventiende eeuw werd tussen Zaltbommel en Culemborg een trekvaartroute gerealiseerd. Deze liep voor het grootste deel op het grondgebied van de huidige gemeente West...
Veren en bruggen over de Linge
<p>De Linge was vroeger een belangrijke verkeersader voor de scheepvaart. De rivier vormde slechts een beperkte barrière tussen de kernen ten noorden en zuiden van...
Eendenkooien in de gemeente West Betuwe
<p>Eendenkooien waren met name in en net na de middeleeuwen belangrijk voor de voedselproductie. Zij voorzagen in eiwitrijk voedsel, niet alleen voor de rijken, ook...
Het verdronken bos van Tricht
<p>Vindplaatsen uit het Laat- en Midden-Neolithicum (steentijd) zijn in West Betuwe vrij zeldzaam. Plekken werden vaak maar korte tijd bewoond, bewoners lieten daardoor weinig sporen...
