Canon van Nijmegen
De canon van Nijmegen biedt in 50 vensters een wandeling door de Nijmeegse geschiedenis.
Lees intro
50 verhalen
Bekijk volledige kaart
Deze wandeling begint bij de vorming van het landschap - in een tijd dat er van bewoning nog lang geen sprake was - en eindigt bij de meeste recente uitbreiding van Nijmegen, de Waalsprong. Het is het verhaal van hoe de stad ontstond en bijna weer verdween, stadsrechten kreeg en zich ontwikkelde tot de meest prominente plaats van Gelderland. Beklemd raakte tussen haar muren en na de afbraak daarvan een ongekende groei beleefde.
U maakt kennis met Romeinen en Bataven, met keizers, hertogen en kunstenaars, gildemeesters en fabrikanten, hoogleraren en kloosterlingen.
Betrokken organisaties
-
Regionaal Archief Nijmegen
De archieven van Nijmegen en omgevingUw stamboom uitzoeken? Op zoek naar oude foto's of films? Een werkstuk...
-
Huis van de Nijmeegse Geschiedenis
Geschiedenis van de oudste stad van NederlandHet Huis van de Nijmeegse Geschiedenis is hét startpunt voor iedereen...
-
Valkhof Museum
Kunst en archeologieIn het Valkhof Museum vindt u een topcollectie Romeinse archeologie,...
De Waalbrug
<p>Op 16 juni 1936 werd de Waalbrug feestelijk geopend. Nadat koningin Wilhelmina met een zilveren schaar het lint had doorgeknipt, trok een stoet versierde auto's...
Franse overheersing
<p>De Franse Lodewijk Napoleon, sinds 1806 koning van Holland, bracht op 24 juli 1808 een bezoek aan Nijmegen. Burgemeester Sanders van Well bood hem toen...
Opkomst fabrieken
<p>In de negentiende eeuw begonnen veel bedrijven te moderniseren. Ze gingen bijvoorbeeld stoommachines gebruiken. En er werden nieuwe technieken ingevoerd.</p>
De vrede van Nijmegen
<p>In 1672 bezetten de troepen van de Franse koning Lodewijk de Veertiende een groot deel van Oost-Nederland, waaronder Nijmegen. Twee jaar lang bleven de Fransen...
Muren en poorten
<p>Kort na 1247 kreeg Nijmegen haar eerste stadsmuren. Die hadden toen nog voor een groot deel de vorm van een aarden wal. Ook de burcht...
Karel de Stoute
<p>In 1247 werd Nijmegen een Gelderse stad (zie venster 'Stadsrechten'). Nijmegen was de grootste en machtigste stad van Gelre, het gebied waaruit de provincie Gelderland...
Sloop van de stadsmuur
<p>In de loop van de tijd werd het steeds voller en benauwder binnen de stadsmuren van Nijmegen. Daarom wilden de inwoners hun stad graag uitbreiden....
Nijmegen schoner en gezonder
<p>Veel Nijmegenaren werden vroeger ziek omdat de stad erg vies was. Vooral de armen leefden in een ongezonde omgeving. En zieken zonder geld konden nergens...
Gerard Noodt
<p>De geleerde Gerard Noodt werd in 1647 geboren in een huis op de hoek van de Grotestraat en de Grote Markt. Hij is één van...
De Sint Stevenskerk
<p>De Sint Stevenskerk opende haar deuren in 1272. Ze werd in de eeuwen die volgden groter en groter, tot ze in 1560 zo groot was...
IJs en water
<p>Tijdens de voorlaatste ijstijd bereikten gletsjers vanuit Scandinavië het gebied dat nu Nederland is. Deze ijsmassa's van zo'n 200 meter dik drukten de grond aan...
Wederopbouw
<p>Na de Tweede Wereldoorlog lag Nijmegen in puin. Het oorlogsgeweld had woningen, winkels, horecapanden, kerken, bioscopen, bankgebouwen, het stadhuis en het station verwoest. De stad...
Sloop van de Valkhofburcht
<p>In 1795 nam Gelderland het besluit de vervallen Valkhofburcht te slopen. Van alle gebouwen op het Valkhof bleven alleen de Sint-Nicolaaskapel en de Sint-Maartenskapel (ook...
Nijmegen wordt vestingstad
<p>In 1591 werden de Spanjaarden uit Nijmegen verjaagd (de Reductie van Nijmegen). De stad hoorde nu bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Door haar...
Bezetting en verwoesting
<p>Nijmegen had zwaar te lijden onder de Tweede Wereldoorlog. In een poging de intocht van de Duitsers tegen te houden, blies het Nederlandse leger in...
Romeinse steden
<p>Al vóór onze jaartelling bouwden de Romeinen een stad op en rond het Kelfkensbos, Oppidum Batavorum (stad van de Bataven) genoemd. Rond het jaar 17...
Gebroeders van Limburg / Gebroeders van Lymborch
<p>In de periode 1380-1390 werkten de Nijmeegse broers Herman en Willem Maelwael als schilders voor de hertog van Gelre. Nijmegen hoorde in die tijd bij...
Godsdienstvrijheid
<p>Na de Reductie van Nijmegen (1591) was de stad protestants geworden. Het katholieke geloof werd verboden en de katholieken moesten hun kerken afstaan. Toch bleef...
'Monnikendam aan de Waal'
<p>Nergens in Nederland stonden rond 1900 zoveel kloosters als in Nijmegen. De stad werd daarom ook wel 'Monnikendam aan de Waal' genoemd. Samen met de...
Handel en gilden
<p>De Waal was erg belangrijk voor de economie van middeleeuws Nijmegen. Schippers en kooplieden waren in die tijd dan ook de grootste en rijkste groep...
Onder stoom!
<p>Voor de Nijmeegse handel en industrie was de Waal erg belangrijk. Tot begin negentiende eeuw werden producten vooral vervoerd met zeilschepen. Daarna ging Nijmegen steeds...
Een lokale krijgsheer
<p>Nog ruim voordat de Romeinen hun eerste legerplaatsen inrichtten langs de Waal liepen hier al krijgers rond. Dat blijkt uit wapens die gevonden zijn in...
Dreiging watersnoodramp
<p>In januari 1995 steeg het waterpeil in de Waal tot angstaanjagende hoogte. Iedereen was bang dat de dijken zouden breken en dat de Ooypolder en...
Gebouwen van Oscar Leeuw
<p>Tussen 1900 en 1920 ontwierp architect Oscar Leeuw veel Nijmeegse gebouwen. Hij werkte hierbij samen met zijn vader en broer, beiden beeldhouwers. Vóór de Tweede...
Opstandig Nijmegen
<p>Vanaf de jaren zestig vonden steeds meer Nijmeegse jongeren dat er veel mis was met de samenleving. Dit waren vooral studenten van de Katholieke Universiteit....
De Valkhofburcht
<p>In de tiende eeuw was de Duitse koning of keizer (die titel varieerde) heerser over Nijmegen geworden. Graven en andere edelen kwamen tegen hem in...
De eerste Nijmeegse universiteit
<p>In 1655 richtte Nijmegen een hogeschool op. De school groeide een jaar later uit tot universiteit, de eerste van Nijmegen. Vakken waren filosofie, wijsbegeerte, theologie,...
Katholieke universiteit
<p>In de jaren 1920 waren katholieken en niet-katholieken het oneens over de vraag of er een Katholieke Universiteit in Nijmegen moest komen. In 1923 werd...
Bezet Nijmegen
<p>Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden ongeveer 500 Joden in Nijmegen. In de oorlogsjaren werden de meesten weggevoerd naar concentratiekampen. Nog geen negentig Nijmeegse Joden overleefden...
De Waalsprong
<p>Nijmegen wordt op dit moment uitgebreid met een nieuw stadsdeel: De Waalsprong. Dit is de eerste keer dat aan de noordkant van de Waal wordt...
NEC
<p>Van een volksclubje zonder eigen speelveld groeide NEC uit tot een landelijk spelende voetbalvereniging. Vanaf 1945 speelde NEC in De Goffert. Dit was in die...
Landgoederen en buitenplaatsen
<p>In de zeventiende eeuw ontstonden rond Nijmegen veel buitenplaatsen. Dit waren landgoederen waar de rijken zich in de zomer terugtrokken. Weg van de benauwde binnenstad,...
Euregio Rijn-Waal
<p>In 1978 ging Nijmegen samenwerken met ruim vijftig Nederlandse en Duitse gemeenten en instanties. Dit samenwerkingsverband heet de Euregio Rijn-Waal. Sinds 2004 is Nijmegen voorzitter.</p>
De Vierdaagse
<p>De Vierdaagse ontstond uit sportdagen voor het leger die in de jaren 1904-1908 op verschillende plekken in het land werden gehouden. Vanaf 1909 werden dit...
Joris Ivens
<p>In 1912 speelde de veertienjarige Joris Ivens de rol van goede indiaan in de film De Wigwam. De beelden werden gemaakt op twee Nijmeegse locaties:...
Petrus Canisius
<p>Petrus Canisius (1521-1597) werd geboren in de Nijmeegse Broerstraat. Hij werd vooral bekend door zijn catechismus, een boek waarin hij het katholieke geloof uitlegt.</p>
Kleurrijke stad
<p>In 1961 kwamen 33 Griekse mannen (tijdelijk) in Nijmegen werken. Dit waren de eerste gastarbeiders. Ze gingen aan de slag in de kunstzijdespinnerij Nyma. Nijmegen...
Rijke Merovingen
<p>In de tweede helft van de derde eeuw na Christus heerste er grote chaos in onze streken. Aan het begin van de vierde eeuw herstelde...
Karel de Grote
<p>Karel de Grote was van 771 tot 814 koning van de Franken. Hij heerste over bijna heel West-Europa. Karel liet op verschillende plaatsen in zijn...
De Plooierijen
<p>In 1702 ontstond in Nijmegen een strijd om de politieke macht tussen twee groepen regenten (stadsbestuurders): de Oude en de Nieuwe Plooi. Uiteindelijk leidde dit...
Militairen in Nijmegen
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw bouwde Nijmegen een aantal moderne kazernes aan de rand van de stad. In die periode nam het aantal...
Romeinse legerkampen
<p>Rond 19 voor Christus zetten de eerste Romeinse soldaten voet op Nijmeegs grondgebied. Ze bouwden hun legerkampen op de Hunerberg en het Kops Plateau. Vanuit...
Mariken van Nieumeghen
<p>Rond 1500 schreef een onbekende schrijver het toneelstuk Mariken van Nieumeghen, over een meisje dat in de macht van de duivel raakt. Het verhaal speelt...
De eerste bewoners
<p>Waar nu het Keizer Augustusplein ligt, sloegen jager-verzamelaars rond 5500 voor Christus hun kamp op. Dit was toen een waterrijk, bebost gebied met veel vis,...
Reductie van Nijmegen
<p>Vanaf 1568 kwamen Noord-Nederlandse steden en provincies in opstand tegen de katholieke Spaanse koning Filips II, die toen heerste over Nederland. Ze verenigden zich onder...
Het Goffertpark
<p>Waar nu het Goffertpark is, was vroeger bos en heide. Nijmeegse werklozen legden hier in vierenhalf jaar een ruim stadspark aan. Het Goffertpark werd op...
Stadsrechten
<p>In 1230 kreeg Nijmegen stadsrechten van de Duitse koning. Vanaf toen had de stad bepaalde vrijheden en voorrechten. Zij regelde haar eigen bestuur en haar...
Uitbreiding van de stad
<p>De economie van Nijmegen groeide rond 1960 sterk. De bevolking nam toe en de Nijmegenaren werden rijker. Ze gingen prettig wonen steeds belangrijker vinden.</p>
De Pest
<p>Vroeger waren de mensen erg bang voor de pest. Velen gingen namelijk dood aan deze besmettelijke ziekte. In 1635-1636 werd Nijmegen zwaar getroffen door de...
De Waalbrug
<p>Op 16 juni 1936 werd de Waalbrug feestelijk geopend. Nadat koningin Wilhelmina met een zilveren schaar het lint had doorgeknipt, trok een stoet versierde auto's...
Franse overheersing
<p>De Franse Lodewijk Napoleon, sinds 1806 koning van Holland, bracht op 24 juli 1808 een bezoek aan Nijmegen. Burgemeester Sanders van Well bood hem toen...
Opkomst fabrieken
<p>In de negentiende eeuw begonnen veel bedrijven te moderniseren. Ze gingen bijvoorbeeld stoommachines gebruiken. En er werden nieuwe technieken ingevoerd.</p>
De vrede van Nijmegen
<p>In 1672 bezetten de troepen van de Franse koning Lodewijk de Veertiende een groot deel van Oost-Nederland, waaronder Nijmegen. Twee jaar lang bleven de Fransen...
Muren en poorten
<p>Kort na 1247 kreeg Nijmegen haar eerste stadsmuren. Die hadden toen nog voor een groot deel de vorm van een aarden wal. Ook de burcht...
Karel de Stoute
<p>In 1247 werd Nijmegen een Gelderse stad (zie venster 'Stadsrechten'). Nijmegen was de grootste en machtigste stad van Gelre, het gebied waaruit de provincie Gelderland...
Sloop van de stadsmuur
<p>In de loop van de tijd werd het steeds voller en benauwder binnen de stadsmuren van Nijmegen. Daarom wilden de inwoners hun stad graag uitbreiden....
Nijmegen schoner en gezonder
<p>Veel Nijmegenaren werden vroeger ziek omdat de stad erg vies was. Vooral de armen leefden in een ongezonde omgeving. En zieken zonder geld konden nergens...
Gerard Noodt
<p>De geleerde Gerard Noodt werd in 1647 geboren in een huis op de hoek van de Grotestraat en de Grote Markt. Hij is één van...
De Sint Stevenskerk
<p>De Sint Stevenskerk opende haar deuren in 1272. Ze werd in de eeuwen die volgden groter en groter, tot ze in 1560 zo groot was...
IJs en water
<p>Tijdens de voorlaatste ijstijd bereikten gletsjers vanuit Scandinavië het gebied dat nu Nederland is. Deze ijsmassa's van zo'n 200 meter dik drukten de grond aan...
Wederopbouw
<p>Na de Tweede Wereldoorlog lag Nijmegen in puin. Het oorlogsgeweld had woningen, winkels, horecapanden, kerken, bioscopen, bankgebouwen, het stadhuis en het station verwoest. De stad...
Sloop van de Valkhofburcht
<p>In 1795 nam Gelderland het besluit de vervallen Valkhofburcht te slopen. Van alle gebouwen op het Valkhof bleven alleen de Sint-Nicolaaskapel en de Sint-Maartenskapel (ook...
Nijmegen wordt vestingstad
<p>In 1591 werden de Spanjaarden uit Nijmegen verjaagd (de Reductie van Nijmegen). De stad hoorde nu bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Door haar...
Bezetting en verwoesting
<p>Nijmegen had zwaar te lijden onder de Tweede Wereldoorlog. In een poging de intocht van de Duitsers tegen te houden, blies het Nederlandse leger in...
Romeinse steden
<p>Al vóór onze jaartelling bouwden de Romeinen een stad op en rond het Kelfkensbos, Oppidum Batavorum (stad van de Bataven) genoemd. Rond het jaar 17...
Gebroeders van Limburg / Gebroeders van Lymborch
<p>In de periode 1380-1390 werkten de Nijmeegse broers Herman en Willem Maelwael als schilders voor de hertog van Gelre. Nijmegen hoorde in die tijd bij...
Godsdienstvrijheid
<p>Na de Reductie van Nijmegen (1591) was de stad protestants geworden. Het katholieke geloof werd verboden en de katholieken moesten hun kerken afstaan. Toch bleef...
'Monnikendam aan de Waal'
<p>Nergens in Nederland stonden rond 1900 zoveel kloosters als in Nijmegen. De stad werd daarom ook wel 'Monnikendam aan de Waal' genoemd. Samen met de...
Handel en gilden
<p>De Waal was erg belangrijk voor de economie van middeleeuws Nijmegen. Schippers en kooplieden waren in die tijd dan ook de grootste en rijkste groep...
Onder stoom!
<p>Voor de Nijmeegse handel en industrie was de Waal erg belangrijk. Tot begin negentiende eeuw werden producten vooral vervoerd met zeilschepen. Daarna ging Nijmegen steeds...
Een lokale krijgsheer
<p>Nog ruim voordat de Romeinen hun eerste legerplaatsen inrichtten langs de Waal liepen hier al krijgers rond. Dat blijkt uit wapens die gevonden zijn in...
Dreiging watersnoodramp
<p>In januari 1995 steeg het waterpeil in de Waal tot angstaanjagende hoogte. Iedereen was bang dat de dijken zouden breken en dat de Ooypolder en...
Gebouwen van Oscar Leeuw
<p>Tussen 1900 en 1920 ontwierp architect Oscar Leeuw veel Nijmeegse gebouwen. Hij werkte hierbij samen met zijn vader en broer, beiden beeldhouwers. Vóór de Tweede...
Opstandig Nijmegen
<p>Vanaf de jaren zestig vonden steeds meer Nijmeegse jongeren dat er veel mis was met de samenleving. Dit waren vooral studenten van de Katholieke Universiteit....
De Valkhofburcht
<p>In de tiende eeuw was de Duitse koning of keizer (die titel varieerde) heerser over Nijmegen geworden. Graven en andere edelen kwamen tegen hem in...
De eerste Nijmeegse universiteit
<p>In 1655 richtte Nijmegen een hogeschool op. De school groeide een jaar later uit tot universiteit, de eerste van Nijmegen. Vakken waren filosofie, wijsbegeerte, theologie,...
Katholieke universiteit
<p>In de jaren 1920 waren katholieken en niet-katholieken het oneens over de vraag of er een Katholieke Universiteit in Nijmegen moest komen. In 1923 werd...
Bezet Nijmegen
<p>Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden ongeveer 500 Joden in Nijmegen. In de oorlogsjaren werden de meesten weggevoerd naar concentratiekampen. Nog geen negentig Nijmeegse Joden overleefden...
De Waalsprong
<p>Nijmegen wordt op dit moment uitgebreid met een nieuw stadsdeel: De Waalsprong. Dit is de eerste keer dat aan de noordkant van de Waal wordt...
NEC
<p>Van een volksclubje zonder eigen speelveld groeide NEC uit tot een landelijk spelende voetbalvereniging. Vanaf 1945 speelde NEC in De Goffert. Dit was in die...
Landgoederen en buitenplaatsen
<p>In de zeventiende eeuw ontstonden rond Nijmegen veel buitenplaatsen. Dit waren landgoederen waar de rijken zich in de zomer terugtrokken. Weg van de benauwde binnenstad,...
Euregio Rijn-Waal
<p>In 1978 ging Nijmegen samenwerken met ruim vijftig Nederlandse en Duitse gemeenten en instanties. Dit samenwerkingsverband heet de Euregio Rijn-Waal. Sinds 2004 is Nijmegen voorzitter.</p>
De Vierdaagse
<p>De Vierdaagse ontstond uit sportdagen voor het leger die in de jaren 1904-1908 op verschillende plekken in het land werden gehouden. Vanaf 1909 werden dit...
Joris Ivens
<p>In 1912 speelde de veertienjarige Joris Ivens de rol van goede indiaan in de film De Wigwam. De beelden werden gemaakt op twee Nijmeegse locaties:...
Petrus Canisius
<p>Petrus Canisius (1521-1597) werd geboren in de Nijmeegse Broerstraat. Hij werd vooral bekend door zijn catechismus, een boek waarin hij het katholieke geloof uitlegt.</p>
Kleurrijke stad
<p>In 1961 kwamen 33 Griekse mannen (tijdelijk) in Nijmegen werken. Dit waren de eerste gastarbeiders. Ze gingen aan de slag in de kunstzijdespinnerij Nyma. Nijmegen...
Rijke Merovingen
<p>In de tweede helft van de derde eeuw na Christus heerste er grote chaos in onze streken. Aan het begin van de vierde eeuw herstelde...
Karel de Grote
<p>Karel de Grote was van 771 tot 814 koning van de Franken. Hij heerste over bijna heel West-Europa. Karel liet op verschillende plaatsen in zijn...
De Plooierijen
<p>In 1702 ontstond in Nijmegen een strijd om de politieke macht tussen twee groepen regenten (stadsbestuurders): de Oude en de Nieuwe Plooi. Uiteindelijk leidde dit...
Militairen in Nijmegen
<p>Aan het begin van de negentiende eeuw bouwde Nijmegen een aantal moderne kazernes aan de rand van de stad. In die periode nam het aantal...
Romeinse legerkampen
<p>Rond 19 voor Christus zetten de eerste Romeinse soldaten voet op Nijmeegs grondgebied. Ze bouwden hun legerkampen op de Hunerberg en het Kops Plateau. Vanuit...
Mariken van Nieumeghen
<p>Rond 1500 schreef een onbekende schrijver het toneelstuk Mariken van Nieumeghen, over een meisje dat in de macht van de duivel raakt. Het verhaal speelt...
De eerste bewoners
<p>Waar nu het Keizer Augustusplein ligt, sloegen jager-verzamelaars rond 5500 voor Christus hun kamp op. Dit was toen een waterrijk, bebost gebied met veel vis,...
Reductie van Nijmegen
<p>Vanaf 1568 kwamen Noord-Nederlandse steden en provincies in opstand tegen de katholieke Spaanse koning Filips II, die toen heerste over Nederland. Ze verenigden zich onder...
Het Goffertpark
<p>Waar nu het Goffertpark is, was vroeger bos en heide. Nijmeegse werklozen legden hier in vierenhalf jaar een ruim stadspark aan. Het Goffertpark werd op...
Stadsrechten
<p>In 1230 kreeg Nijmegen stadsrechten van de Duitse koning. Vanaf toen had de stad bepaalde vrijheden en voorrechten. Zij regelde haar eigen bestuur en haar...
Uitbreiding van de stad
<p>De economie van Nijmegen groeide rond 1960 sterk. De bevolking nam toe en de Nijmegenaren werden rijker. Ze gingen prettig wonen steeds belangrijker vinden.</p>
De Pest
<p>Vroeger waren de mensen erg bang voor de pest. Velen gingen namelijk dood aan deze besmettelijke ziekte. In 1635-1636 werd Nijmegen zwaar getroffen door de...
