Zutphen, de verloren stad
Zutphen staat bekend als een van de best bewaarde historische steden van ons land. Toch heeft Zutphen een deel van haar historische bebouwing verloren. Het grote, oude station met het elegante Stationsplein, de royale Pont Neuf die leidde naar de bruisende Barlheze en de lommerrijke Rozengracht. Het bombardement van 14 oktober 1944 heeft dit gedeelte van de stad voorgoed veranderd.
Deze route voert u langs bijzondere plekken, en geeft u letterlijk een kijkje in het verleden. Ervaar hoe bijzonder het is om op de plek zelf te ontdekken welk verhaal bij die plek hoort, hoe het eruit zag. En luister naar de verhalen van de Verloren Stad.
Dit is geen uitgezette route, maar een bundeling van verhalen die zeer geschikt zijn op locatie te beleven met de website op je smartphone!
Betrokken organisaties
De familie Nijhof in de Waterstraat
Herman Nijhof woonde met zijn ouders op de rechterhoek van de Waterstraat en de Bakkerstraat, boven de meubelmakerij van zijn vader. Op 14 oktober 1944...
De Waterstraat
Voor de oorlog was de Waterstraat een gemêleerde straat met bedrijven, winkels, woonhuizen, een enkel café en twee scholen: de Zutphense HBS en de openbare...
Hotel De Hollandsche Tuin
De naam "De Hollandschen Tuyn", voor een aantal panden in het brede gedeelte van de Groenmarkt, stamt al uit 1660. Toen was er een brouwerij...
Zicht op de IJsselbrug
Doel van het bombardement op 14 oktober 1944 was de IJsselbrug. De geallieerden wilden voorkomen dat de Duitsers de brug voor transporten zouden gebruiken. De...
Nieuwstad 13 en 15
Niet alle afbraak van panden in Zutphen had te maken met vernieling door het bombardement. De stad is ook veranderd tijdens de bevrijding. Sommige gebouwen...
De familie Eggink aan het Broederenkerkplein
De familie Eggink woonde met elf kinderen op een mooie plek in het centrum van Zutphen. Aan het Broederenkerkplein, ter hoogte van het pand met...
Chaos na het bombardement
Een jonge ooggetuige uit De Hoven, de wijk van Zutphen aan de overkant van de IJssel, vertelde hoe hij tijdens het steppen vliegtuigen zag aankomen...
Lege plekken
Niet in de hele 'Verloren Stad Zutphen' zijn verdwenen panden vervangen door nieuwbouw of een nieuwe straataanleg. Op een paar plaatsen is nog duidelijk een...
De Verloren Stad
Het deel van de stad rondom de voormalige locatie van Stedelijk Museum Zutphen aan de Rozengracht is drastisch veranderd door het bombardement dat Zutphen trof...
Het Broederenklooster
In 1888 vond stadsarchitect Etteger het voormalige Broederenklooster, waarin sinds 1591 de Latijnsche School was gevestigd, "rijp voor de sloop". Het werd echter opgeknapt en...
Het Station
Wie vroeger met de trein over de IJsselburg Zutphen binnenkwam en uitstapte op het oude station, kreeg een gevoel van grandeur. Vanuit het hoog gelegen...
De wederopbouw
Op sommige plaatsen in het 'Verloren Zutphen' is geen enkele zichtbare relatie met de situatie van vóór het bombardement. Een voorbeeld hiervan is het verdwenen...
Café Stationzicht
Links op de hoek van de Rozengracht en Barlheze, destijds Barlheze nr. 68, was vanaf het begin van de twintigste eeuw een café gevestigd. Niet...
Stationsplein-omgeving
Het is moeilijk voor te stellen hoe deze plek er vóór de oorlog heeft uitgezien; de situatie is totaal gewijzigd. Hier lag het oude Stationsplein,...
Slagerij Jacob Dormits
Vanaf circa 1900 was aan het begin van de Barlheze de "Vleeschhouwerij" van Jacob Dormits gevestigd. Deze slagerij, toenmalig huisnummer 99 (nu tegenover Barlheze 50),...
Het Scheepvaarthuis
De hulpverlener die tijdens het bombardement het huis van de familie Barto nét op tijd verliet, bereikte al rennend de kelder van het Scheepvaarthuis op...
De Apenstert
Tussen Kreijnckstraat 7 en Rozengracht 17 liep vroeger de Apenstert, genoemd naar een twaalfde-eeuwse toren die er ooit stond. De Apenstert was qua bewoning een...
Trieste geschiedenis van Barlheze 57a
Het huis Barlheze 57a, waarvan het huisnummer is verdwenen, kent een trieste geschiedenis. Hier woonde het jonge echtpaar Gerrit en Hendrika Doornberg-Kiezebrink. Zij waren kort...
Rozengracht-Overwelving
De directe omgeving van het Broederenklooster werd door het bombardement zwaar getroffen. Wonder boven wonder overleefden juist het klooster, destijds in gebruik als Rijkslandbouwwinterschool en...
Het huis van de familie Barto
De Brugstraat en de IJsselkade liggen in het centrum van het getroffen gebied. Op de hoek van de Brugstraat en de IJsselkade woonde de familie...
Barlheze 12 en 14
Op Barlheze 12 woonde mijnheer Van Bemmel. Als plaatsvervangend commandant van de Luchtbeschermingsdienst was hij op 14 oktober 1944 met een van zijn collega's, de...
Het Christelijk Lyceum
De abrupte overgang van flats naar herenhuizen laat zien dat er in deze gevelrij iets is veranderd. Hier stond het Christelijk Lyceum, vanaf 1919 gevestigd...
De 'Pont Neuf'
Vroeger lag er op deze plek alleen een houten voetgangersbruggetje dat in de volksmond de Pont Neuf werd genoemd. In 1890 werd het vervangen door...
IJsselkade
Nadat in 1855 de IJsselzijde van de vesting Zutphen was vrijgegeven, werden meteen het Marspoortbolwerk en de muren gesloopt. De nieuwe IJsselkade werd aangelegd en...
De City Bar
Voor de oorlog telde Zutphen veel meer kroegen dan nu. Op elke straathoek kon je een biertje of jonge klare drinken. Café Demming bood regelmatig...
Manus
Op deze plek, middenop het voormalige Stationsplein, stond het beeld van Manus dat lange tijd het gezicht van Zutphen bepaalde. Nou ja, gezicht … Het...
De Bakkerij van Levison
In 1940 telde Zutphen zo'n vier- tot vijfhonderd joodse inwoners, onder wie een aantal winkeliers die vooral in de Barlheze gevestigd waren. Zij waren op...
Garage Hardonk
Autoverkoper Hardonk uit Deventer opende rond 1930 een garagefiliaal in het grote hoekhuis aan de Stationsweg, tóen de verbindingsweg tussen het Stationsplein en de IJsselbrug....
Het geboortehuis van tekenaar-illustrator Jo Spier
Op 26 juni 1900 werd op het oude Stationsplein 11, nu ongeveer hoek Molengracht-Berkelkade, een van de bekendste Zutphenezen geboren: Jo Spier, zoon van de...
Gevallenenmonument Rozengracht
Op Paasmaandag 10 april 1950, precies vijf jaar na de bevrijding van Zutphen, werd onder massale belangstelling het monument voor gevallenen onthuld. Twee dagen eerder...
Schuilkelders
Schuilkelders waren er in soorten en maten. Je had openbare kelders, zoals die onder Broederenklooster en Rijkslandbouwwinterschool aan de Rozengracht. Maar ook bij particulieren kon...
De familie Nijhof in de Waterstraat
Herman Nijhof woonde met zijn ouders op de rechterhoek van de Waterstraat en de Bakkerstraat, boven de meubelmakerij van zijn vader. Op 14 oktober 1944...
De Waterstraat
Voor de oorlog was de Waterstraat een gemêleerde straat met bedrijven, winkels, woonhuizen, een enkel café en twee scholen: de Zutphense HBS en de openbare...
Hotel De Hollandsche Tuin
De naam "De Hollandschen Tuyn", voor een aantal panden in het brede gedeelte van de Groenmarkt, stamt al uit 1660. Toen was er een brouwerij...
Zicht op de IJsselbrug
Doel van het bombardement op 14 oktober 1944 was de IJsselbrug. De geallieerden wilden voorkomen dat de Duitsers de brug voor transporten zouden gebruiken. De...
Nieuwstad 13 en 15
Niet alle afbraak van panden in Zutphen had te maken met vernieling door het bombardement. De stad is ook veranderd tijdens de bevrijding. Sommige gebouwen...
De familie Eggink aan het Broederenkerkplein
De familie Eggink woonde met elf kinderen op een mooie plek in het centrum van Zutphen. Aan het Broederenkerkplein, ter hoogte van het pand met...
Chaos na het bombardement
Een jonge ooggetuige uit De Hoven, de wijk van Zutphen aan de overkant van de IJssel, vertelde hoe hij tijdens het steppen vliegtuigen zag aankomen...
Lege plekken
Niet in de hele 'Verloren Stad Zutphen' zijn verdwenen panden vervangen door nieuwbouw of een nieuwe straataanleg. Op een paar plaatsen is nog duidelijk een...
De Verloren Stad
Het deel van de stad rondom de voormalige locatie van Stedelijk Museum Zutphen aan de Rozengracht is drastisch veranderd door het bombardement dat Zutphen trof...
Het Broederenklooster
In 1888 vond stadsarchitect Etteger het voormalige Broederenklooster, waarin sinds 1591 de Latijnsche School was gevestigd, "rijp voor de sloop". Het werd echter opgeknapt en...
Het Station
Wie vroeger met de trein over de IJsselburg Zutphen binnenkwam en uitstapte op het oude station, kreeg een gevoel van grandeur. Vanuit het hoog gelegen...
De wederopbouw
Op sommige plaatsen in het 'Verloren Zutphen' is geen enkele zichtbare relatie met de situatie van vóór het bombardement. Een voorbeeld hiervan is het verdwenen...
Café Stationzicht
Links op de hoek van de Rozengracht en Barlheze, destijds Barlheze nr. 68, was vanaf het begin van de twintigste eeuw een café gevestigd. Niet...
Stationsplein-omgeving
Het is moeilijk voor te stellen hoe deze plek er vóór de oorlog heeft uitgezien; de situatie is totaal gewijzigd. Hier lag het oude Stationsplein,...
Slagerij Jacob Dormits
Vanaf circa 1900 was aan het begin van de Barlheze de "Vleeschhouwerij" van Jacob Dormits gevestigd. Deze slagerij, toenmalig huisnummer 99 (nu tegenover Barlheze 50),...
Het Scheepvaarthuis
De hulpverlener die tijdens het bombardement het huis van de familie Barto nét op tijd verliet, bereikte al rennend de kelder van het Scheepvaarthuis op...
De Apenstert
Tussen Kreijnckstraat 7 en Rozengracht 17 liep vroeger de Apenstert, genoemd naar een twaalfde-eeuwse toren die er ooit stond. De Apenstert was qua bewoning een...
Trieste geschiedenis van Barlheze 57a
Het huis Barlheze 57a, waarvan het huisnummer is verdwenen, kent een trieste geschiedenis. Hier woonde het jonge echtpaar Gerrit en Hendrika Doornberg-Kiezebrink. Zij waren kort...
Rozengracht-Overwelving
De directe omgeving van het Broederenklooster werd door het bombardement zwaar getroffen. Wonder boven wonder overleefden juist het klooster, destijds in gebruik als Rijkslandbouwwinterschool en...
Het huis van de familie Barto
De Brugstraat en de IJsselkade liggen in het centrum van het getroffen gebied. Op de hoek van de Brugstraat en de IJsselkade woonde de familie...
Barlheze 12 en 14
Op Barlheze 12 woonde mijnheer Van Bemmel. Als plaatsvervangend commandant van de Luchtbeschermingsdienst was hij op 14 oktober 1944 met een van zijn collega's, de...
Het Christelijk Lyceum
De abrupte overgang van flats naar herenhuizen laat zien dat er in deze gevelrij iets is veranderd. Hier stond het Christelijk Lyceum, vanaf 1919 gevestigd...
De 'Pont Neuf'
Vroeger lag er op deze plek alleen een houten voetgangersbruggetje dat in de volksmond de Pont Neuf werd genoemd. In 1890 werd het vervangen door...
IJsselkade
Nadat in 1855 de IJsselzijde van de vesting Zutphen was vrijgegeven, werden meteen het Marspoortbolwerk en de muren gesloopt. De nieuwe IJsselkade werd aangelegd en...
De City Bar
Voor de oorlog telde Zutphen veel meer kroegen dan nu. Op elke straathoek kon je een biertje of jonge klare drinken. Café Demming bood regelmatig...
Manus
Op deze plek, middenop het voormalige Stationsplein, stond het beeld van Manus dat lange tijd het gezicht van Zutphen bepaalde. Nou ja, gezicht … Het...
De Bakkerij van Levison
In 1940 telde Zutphen zo'n vier- tot vijfhonderd joodse inwoners, onder wie een aantal winkeliers die vooral in de Barlheze gevestigd waren. Zij waren op...
Garage Hardonk
Autoverkoper Hardonk uit Deventer opende rond 1930 een garagefiliaal in het grote hoekhuis aan de Stationsweg, tóen de verbindingsweg tussen het Stationsplein en de IJsselbrug....
Het geboortehuis van tekenaar-illustrator Jo Spier
Op 26 juni 1900 werd op het oude Stationsplein 11, nu ongeveer hoek Molengracht-Berkelkade, een van de bekendste Zutphenezen geboren: Jo Spier, zoon van de...
Gevallenenmonument Rozengracht
Op Paasmaandag 10 april 1950, precies vijf jaar na de bevrijding van Zutphen, werd onder massale belangstelling het monument voor gevallenen onthuld. Twee dagen eerder...
Schuilkelders
Schuilkelders waren er in soorten en maten. Je had openbare kelders, zoals die onder Broederenklooster en Rijkslandbouwwinterschool aan de Rozengracht. Maar ook bij particulieren kon...
