Canon van Arnhem

De Canon van Arnhem biedt in 39 canonvensters een wandeling door de geschiedenis van Arnhem.

Lees intro

39 verhalen
Bekijk volledige kaart

In 2008 verscheen 'De canon van Arnhem' in boekvorm en op deze website arnheym.nl. Dit verhaal over het verleden van Arnhem was gebaseerd op de canon van Nederland van de commissie-Van Oostrom (2006). In 2020 publiceerde de commisie-Kennedy een aangepaste versie van de 50 vensters van de eerste canon.

In deze ‘nieuwe geschiedenis van Arnhem’ worden beide versies samengebracht. Bestaande geschiedenisvensters op het verleden van de stad werden, soms licht – soms sterk, herschreven en nieuwe vensters werden toegevoegd.

Dit alles onder de gedachte: “het verleden is voorbij, maar de geschiedenis verandert voortdurend” / “iedere generatie schrijft haar eigen geschiedenis”.

De Canon van Arnhem is geschreven door Jan de Vries en Bob Roelofs (2008). In 2021/2022 heeft Jan de Vries die versie herzien.

Grafheuvel de Meelworstenberg, Warnsborn © Jan de Vries, 2008, CC BY-NC-SA
Grafheuvels Warnsborn
<p>De grootste grafheuvel van Noordwest-Europa ligt in Arnhem. De Meelworstenberg is aan haar naam gekomen door het middagmaal van de archeologische opgravers in 1947. Zij...
Panorama van Arnhem vanuit het westen, met treinen © Gelders Archief,  1551 - 4144, J. Gottheil, PD
Treinverbindingen
<p>De stoomtrein stelde vanaf 1845 mensen uit het westen in staat snel het groene en villarijke Arnhem te bereiken. Op het panorama van J. Gottheil...
Prümer Urbar van 893 n.Chr. in een handgeschreven kopie uit 1222 met de vermelding van 'arneym' © Landeshauptarchiv, Koblenz, PD
Arneym
<p>'In Arneym is een kerk die 1 pond belasting betaalt.' Zo staat het in een goederenlijst uit 893 na Christus van het klooster in Prüm...
Markt met op de voorgrond Hotel Des Pays Bas en Sabelspoort © Gelders Archief, 1501-04 - 8099, PD
Fabriekskinderen
<p>Op een van de oudste foto’s van Arnhem kijken we rond 1865 vanaf de Eusebiustoren naar de Stadsblokken. Daar lag een steenfabriek waar op dat...
Stadsrechtenbrief Arnhem, 13 juli 1233. Dit is een 16e-eeuws afschrift van het verloren origineel © Gelders Archief, 2000 - 4632, PD
Stadsrechtenbrief
<p>“In naam van de heilige en ongedeelde Drie-eenheid. Amen. Ik, Otto, graaf van Gelre en Zutphen, (…) heb van de plaats Arnhem een stad gemaakt...
Portret van van Gelre, ca. 1638, maker onbekend, naar origineel van Barthel Bruijn (1518) © Museum Arnhem, PD
Karel van Gelre
<p>Karel van Gelre vocht zijn hele leven, hij werd 70 jaar, voor een onafhankelijke positie van hemzelf en Gelre tussen de koning van Frankrijk en...
Verwoeste binnenstad, 1945 © Gelders Archief, 1535 - 374,  J. Raaijen, CC BY-4.0
Slag om Arnhem
<p>De Slag om Arnhem was slechts een schakel in de totale geallieerde operatie Market Garden, maar trof de stad diep in het hart. De strijd...
Mies Bouwman met minister Marga Klompé © Nationaal Archief / Anefo, 914-5516, CC0
Marga Klompé
<p>Tv-presentatrice Mies Bouwman en de in Arnhem geboren minister van Maatschappelijk Werk Marga Klompé roepen in een 23 uur durende marathon-tv-uitzending de Nederlanders op om...
Een blikvanger op het festival was de troffel van Claes Oldenburg, nu in het Kröller-Müller © Gelders Archief, 1583 - 14929, CC0
Buiten de perken
<p>Sonsbeek 71, onder leiding van Stedelijk Museum-conservator Wim Beeren, luidde een nieuw tijdperk in. ‘Sonsbeek buiten de perken‘ confronteerde het publiek met minimal art,...
De Kruisiging van Jezus in Eusebiuskerk. Beschadigde muurschildering door de beeldenstorm. © Jan de Vries, 2008, CC BY-NC-SA
Arnhemse Beeldenstorm
<p>Karel V onderwierp in 1543 Gelre en Arnhem aan zijn macht, maar dat betekende niet dat hij klakkeloos zijn wil kon opleggen. Protestantse predikers verkondigden...
Plattegrond der stad Arnhem met aanduiding van haren uitleg, 1853 © Gelders Archief, 1506 - 8428, H.I. Heuvelink PD
Uitbreidingsplan Heuvelink
<p>Stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink sr. probeerde de groei van de stad in banen te leiden met zijn uitbreidingsplan van 1853. Leidraad hierbij was het bouwen...
Rode baretten van de Luchtmobiele Brigade © Gelders Archief, 1501-01 - 6793,  Gerdien Mogendorff, CC0
Gele Rijder wordt Luchtmobiel
<p>Vier jaar na de val van de Berlijnse Muur in 1989 werd in Arnhem de 11 Luchtmobiele Brigade gevestigd. Vanaf 2003 trekken de in de...
Arnhem rond 1580, in het Diarium van Aernout van Buchell © Universiteitsbibliotheek Utrecht, PD
Commanderij en gasthuizen
<p>In de tweede helft van zestiende eeuw tekende Aernout van Buchell (Arnoldus Buchelius) de negen belangrijkste gebouwen van de stad. Op de tekening zijn de...
KEMA, 1958. Zicht op de gebouwen en het spoor © Gelders Archief, 1566 - 959, Mimi Turk, CC BY-4.0
Dienstverlenende bedrijven
<p>Na de Tweede Wereldoorlog groeide de dienstverlening zeer sterk in Arnhem. In de stad vestigden zich nieuwe grote zakelijke dienstverleners, zoals de Giro. Daarnaast veranderden...
Tabula Peutingeriana met limes en Castra Herculis © Nationalbibliothek Wien, PD
Limes en castellum
<p>Op de ‘Tabula Peutingeriana’ staan de belangrijkste wegen van het Romeinse Rijk aan het begin van de vierde eeuw na Christus. Onder de ‘R’ van...
Onthulling Lorentzmonument, 1931 © Gelders Archief, 1501-04 - 13852, PD
Prodesse en Lorentz
<p>Arnhems grootste wetenschapper, Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), werd drie jaar na zijn dood geëerd met een groot monument in park Sonsbeek. We zien de 22-jarige...
Het Mussenplein met de 1e, 2e, 3e en 4e Mussenstraat © Gelders Archief, 1506 - 1202, PD
Mussenbuurt
<p>De Mussenbuurt was het eerste sociale woningbouwcomplex in Arnhem na de Woningwet van 1901. Voor de bouw van de 155 arbeiderswoningen was in 1908 de...
Detail van een kaart, met de handelskraan aan de Rijn, ca. 1574 © Gelders Archief, 2000 - 2422, PD
Rijn- en Hanzehandel
<p>Op een detail van een tekening uit de tweede helft van de zestiende eeuw liggen handelsschepen naast de Rijnpoort (links). Molenstenen, om graan te malen,...
Arnhem dubbelstad, 2021 © Google Earth
Noord en Zuid
<p>Vanaf 1935, maar vooral sinds de Tweede Wereldoorlog, is Arnhem met de bouw van Arnhem-Zuid een dubbelstad. Burgemeester Salomon J.R. de Monchy was dé pleitbezorger...
Gezicht op de Walburgiskerk en de Eusebiuskerk of Grote kerk te Arnhem (1830) © Museum Arnhem, Johannes Couwenberg, PD
Bataafs-Franse Tijd
<p>Op 22 juli 1808 werd de Sint-Walburgiskerk door koning Lodewijk Napoleon bij een bezoek aan de stad teruggegeven aan de Rooms-katholieke gelovigen. Sinds de Reformatie...
Arnhem rond 1650 in  Joan Blaeu, Tonneel der Steden © Scheepvaartmuseum, Collectie Atlas van Loon, PD
Van Geelkercken
<p>De bekendste plattegrond van de stad werd in 1649 gedrukt bij de befaamde kaartendrukkerij van Joan Blaeu uit Amsterdam. De provinciale landmeter Nicolaes van Geelkercken...
Bronbeek, ca. 1880 © Gelders Archief, 1554 - 1505-III, Emrik en Binger, PD
Haagje van het Oosten
<p>Op een stralende zonnige dag ligt een klein stukje Indonesië in Arnhem. De witte gebouwen van Bronbeek steken scherp af tegen de groene graspartijen en...
Arnhem rond 1560 op een kaart van Jacob van Deventer © Biblioteca Nacional de España, PD
Rijnverlegging
<p>In opdracht van koning Filips II bracht Jacob van Deventer rond 1560 alle belangrijke steden van de Nederlanden in kaart. Dit leverde Arnhem zijn eerste...
Antoon van Hoof bij de pelikanen in Burgers' Zoo, 1977 © Gelders Archief, 1544 - 1177-0001, Gerth van Roden, CC BY-NC-ND
Burgers’ Zoo en Gelredome
<p>Vanaf 1913 trok Johan Burgers met zijn vermaarde fazanterie in ’s-Heerenberg veel publiek. In 1923 verhuisde hij vanwege een lage erfpacht, meer ruimte en de...
'Kastijding der Burgemeesteren', anonieme spotprent © Gelders Archief, 1551 - 2783, PD
Regenten in het nauw
<p>Op een spotprent uit 1784 nemen Arnhemse vrouwen de ontblote billen van de regent Hendrik Brantsen onder handen. Zijn geschriften verdwijnen in het vuur. Brantsen...
Gouvernementsgebouw, 1804-1917 © Gelders Archief, 1501 - 860, PD
Stad der Provincie
<p>In 1817 werd Arnhem officieel de hoofdstad van Gelderland in het nieuwe Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Een al bijna driehonderd jaar bestaande traditie werd daarmee...
Rijnbrug en eerste bebouwing Arnhem-Zuid (Malburgen-Oost), 1937 © Gelders Archief, 1501-04 - 7461, PD
Vaste Rijnbrug
<p>Op 10 april 1935 werd de Rijnbrug op sobere wijze geopend. Het Rijk was voornemens tol te heffen, maar daartegen rees veel verzet. Hoewel ruim...
Oproep tot een liberale grondwet, 1848 © Arnhemsche Courant, 11 maart 1848, PD
Arnhemsche Courant
<p>‘Thans vooral is een ruime, liberale herziening der grondwet behoefte.’ Dat is de kop van de Arnhemsche Courant op 11 maart 1848. De krant was...
Wehrmachtheim in Musis Sacrum © Gelders Archief, 1501-04 - 16602, PD
De Tweede Wereldoorlog
<p>‘Voor Joden verboden’ stond op het bord bij de ingang van Sonsbeek aan de Apeldoornseweg. De Duitse bezetting van de stad had voor deze bevolkingsgroep...
Feestelijke bijeenkomst van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, met Aletta Jacobs © Gelders Archief, 1583 - 12308, PD
Emancipatiebewegingen
<p>In 1920 vond in Musis Sacrum een feestelijke vergadering van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht plaats. Middelpunt van de bijeenkomst was oprichtster (1894), voorzitster (1903-1919) van...
Getijdenboek klooster Bethanië door kopiiste Margariet Block, 1469 © Bibliotheek Arnhem, PD
Arnhemse kloosters
<p>In 1404 werd even buiten de stad bij het voormalige landgoed van de burgemeesters Van Presickhave een vrouwenklooster gesticht met de naam Bethanië. Het klooster,...
Minister J. Algera opent het Airborneplein onder toeziend oog van burgemeester Chris Matser © Gelders Archief, 1523 - 273-0004, PD
Chris Matser
<p>Het vernielde Arnhem stond na de oorlog voor de opgave de stad weer bewoonbaar te maken. Symbool van de wederopbouw werd de nieuwe burgemeester Chris...
Het Huis Sonsbeek, witte villa op de Hartjesberg © Museum Arnhem, G. Bauer, PD
Aankoop Sonsbeek
<p>In 1899 nam de gemeenteraad van Arnhem een verstrekkend besluit. Ze besloot tot aankoop van een groot deel van het landgoed van baron Van Heeckeren....
Nieuwe Haven met op de achtergrond de A.K.U. © Gelders Archief, 1501-04 - 8518, PD
Enka
<p>In 1911 startte aan de Vosdijk de bouw van de Enka-fabriek. Directeur Jacques Hartogs bracht met de Nederlandsche Kunstzijdefabriek (NK werd Enka) de moderne industriële...
W. Leenen, Kaart van Zypendael enz., 1753 © Gelders Archief, 0452 - 342, PD
Zypendaal
<p>Het landgoed Zypendaal (uitspraak ‘Siependaal’) werd in 1753 in kaart gebracht in opdracht van de nieuwe eigenaar, de rijke en machtige Arnhemse regentenfamilie Brantsen. Linksboven...
Arnhem uit het noordwesten © Museum Arnhem, Jan van Goyen (ca. 1640), PD
IJstijd en stuwwal
<p>Een e-bike is geen overbodige luxe in Arnhem. Korte stevige klimmetjes, vals plat en lange steile heuvels, Arnhem heeft het allemaal. De uitlopers van de...
Turkse hoek Spijkerkwartier © Jan de Vries, 2008, CC BY-NC-SA
Multiculturele stad
<p>In 1969 werd de Stichting Huisvesting Buitenlandse Werknemers (Stihubu) in Arnhem opgericht. De stichting, gevestigd aan de Kastanjelaan, richtte zich specifiek op het verlenen van...
Plan der te slegtene Buitenwerken van de stad Arnhem, 1819 © Gelders Archief, 2000 - 3450, A. Godefroij, PD
Sloop vestingwerken
<p>Vanaf 1817 werden de buitenste verdedigingswerken van de stad omgetoverd in slingerende wandelpromenades en lommerrijke plantsoenen. Dit alles naar de plannen van de befaamde tuinarchitect...
Arbeidsbeurs aan het Velperplein © Gelders Archief, 1501-04 - 16505, PD
Crisisjaren
<p>Tussen 1931 en 1937 bezochten de werkloze Arnhemmers geregeld de Arbeidsbeurs aan het Velperplein. Ze hoopten daar te horen te krijgen dat er wat werk...

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

info@mijngelderland.nl

Inschrijven nieuwsbrief

mijnGelderland Sociale media

erfgoed gelderland

Contactgegevens

Erfgoed Gelderland
Team mijnGelderland
Westervoortsedijk 67-D
6827 AT Arnhem

E info@mijngelderland.nl