Canon van Arnhem
Een wandeling door de geschiedenis van Arnhem.
De zeventiende-eeuwse schilder Jan van Goyen schilderde de stad Arnhem op haar geografische breukpunt. Vanaf de droge heuvels van de Arnhemse stuwwal kijken we over de Rijn en de zompige Betuwe. De schilder koos een positie ten noordwesten van Arnhem, vanaf de hoogten van Monnikenhuizen.
Ook op het landgoed Mariëndaal moet de wandelaar vandaag de dag nog steeds flinke hoogteverschillen overbruggen. Een gezicht op de in de negentiende eeuw aangelegde beukenhaag, de 'Groene Bedstee', is een fraaie beloning voor deze inspanningen. Struin zelf eens door de geschiedenis van Arnhem!
Betrokken organisaties
-
Gelders Archief
Raak het verleden aan in het Gelders ArchiefWie meer wil weten over het eerste Nederlandse vliegtuigongeluk of de...
-
Nederlands Openluchtmuseum
Een dagje naar gisterenIn het Nederlands Openluchtmuseum komt de Nederlandse geschiedenis in al...
-
CODA Museum
Cultuurwarenhuis van ApeldoornCODA Museum verrast!
Grafheuvels Warnsborn, circa 2500 voor Christus
De grootste grafheuvel van Noordwest-Europa ligt in Arnhem. De Meelworstenberg is aan haar naam gekomen door het middagmaal van de archeologische opgravers in 1947.
Castellum Meijnerswijk, 1e - 3e eeuw na Christus
Op de 'Tabula Peutingeriana' staan de belangrijkste wegen van het Romeinse Rijk. Keizer Augustus stuurde reeds vóór het begin van de jaartelling landmeters op pad...
Riante buitenplaatsen, 18e eeuw
Het landgoed Zypendaal (uitspraak 'Siependaal') is een mooie exponent voor de ontwikkeling van de bovenklasse aan de hand van de buitenhuizenmarkt in Arnhem.
Uitbreidingsplan Heuvelink, 1853
Stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink sr. probeerde de groei van de stad in banen te leiden met zijn uitbreidingsplan van 1853. Leidraad hierbij was het bouwen...
Commanderij en gasthuizen, vanaf 1200
Op een tekening uit de tweede helft van de zestiende eeuw heeft Aernout Buchelius de negen belangrijkste gebouwen van de stad weergegeven. De windrichtingen zijn...
Karel van Gelre, 1492-1538
De graftombe van Karel van Gelre en zijn beeltenis als 'de man in het kastje' in de Grote Kerk op een schilderij van Johannes Jelgerhuis...
Van Geelkercken, 1650
De bekendste plattegrond van de stad werd in 1649 gedrukt bij de befaamde kaartendrukkerij van Joan Blaeu uit Amsterdam. De provinciale landmeter Nicolaes van Geelkercken...
Crisisjaren, 1929-1940
Tussen 1931 en 1937 bezochten de werkloze Arnhemmers geregeld de Arbeidsbeurs aan het Velperplein. Ze hoopten daar te horen te krijgen dat er wat werk...
Arnhemse Beeldenstorm, 1578-1579
In de Grote Kerk is op de muur van de kooromgang de kruisiging van Jezus Christus geschilderd. Rechts van een later aangebracht wijdingskruis staat de...
De Tweede Wereldoorlog, 1940-1945
'Voor Joden Verboden' zegt het bord bij de ingang van Sonsbeek aan de Apeldoornseweg. De Duitse bezetting van de stad had voor deze bevolkingsgroep de...
Haagje van het Oosten, 19e eeuw
Op een stralende zonnige dag ligt een klein stukje Indonesië in Arnhem. De witte gebouwen van Bronbeek steken scherp af tegen de groene graspartijen en...
Regenten in het nauw, 18e eeuw
Op een spotprent uit 1784 nemen Arnhemse vrouwen de ontblote billen van de regent Hendrik Brantsen onder handen. Zijn geschriften verdwijnen in het vuur. Brantsen...
Enka, vanaf 1911
In 1911 startte aan de Vosdijk de bouw van de Enka-fabriek. Directeur Jacques Hartogs bracht met de Enka (Nederlandsche Kunstzijdefabriek) de moderne industriële wereld naar...
Stadsrechtenbrief, 1233 na Christus
"Ik, Otto, graaf van Gelre en Zutphen, heb van de plaats Arnhem een stad gemaakt en daaraan alle vrijheid verleend, opdat deze stad en de...
Arnhemsche Courant, 19e eeuw
'Thans vooral is een ruime, liberale herziening der grondwet behoefte.' Dat is de kop van de Arnhemsche Courant op 11 maart 1848. De krant was...
Fabriekskinderen, 1850-1901
Op een van de oudste foto's van Arnhem kijken we rond 1865 vanaf de Eusebiustoren naar de Stadsblokken. Daar ligt een steenfabriek waar op dat...
Prodesse en Lorentz, 1792-1902
Arnhems grootste wetenschapper, Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), werd drie jaar na zijn dood geëerd met een groot monument in park Sonsbeek. We zien achter burgemeester...
Arneym, 900 na Christus
In Arneym is een kerk die 1 pond belasting betaalt - Zo staat het in een goederenlijst uit 893 na Christus van het klooster in...
Noord en Zuid, vanaf 1935
Vanaf 1935, maar vooral sinds de Tweede Wereldoorlog, is Arnhem met de bouw van Arnhem-Zuid een dubbelstad. Burgemeester Salomon J.R. de Monchy was dé pleitbezorger...
Open Het Dorp, vanaf 1960
Tv-presentatrice Mies Bouwman en Dorp-directeur Arie Klapwijk kijken toe hoe koningin Juliana op 28 januari 1963 het naambord 'Het Dorp' schildert. Het is de officiële...
Dienstverlenende bedrijven, vanaf 1945
Na de Tweede Wereldoorlog groeide de dienstverlening zeer sterk in Arnhem. In de stad vestigden zich nieuwe grote zakelijke dienstverleners, zoals de Giro. Daarnaast veranderden...
Chris Matser, wederopbouw 1945-1964
Het vernielde Arnhem stond na de oorlog voor de opgave de stad weer bewoonbaar te maken. Symbool van de wederopbouw werd de nieuwe burgemeester Chris...
Burgers’ Zoo en Gelredome, 20ste-eeuw
Vanaf 1913 trok Johan Burgers met zijn vermaarde fazanterie in 's-Heerenberg veel publiek. In 1923 verhuisde hij vanwege een lage erfpacht, meer ruimte en de...
Sloop vestingwerken, 1829-1853
Vanaf 1817 werden de buitenste verdedigingswerken van de stad omgetoverd in slingerende wandelpromenades en lommerrijke plantsoenen. Dit alles naar de plannen van de befaamde tuinarchitect...
Rijn- en Hanzehandel, vanaf 1400
Op een detail van een tekening uit de tweede helft van de zestiende eeuw liggen handelsschepen naast de Rijnpoort (links). Vaten liggen al op de...
Franse Tijd, 1795-1813
Op 22 juli 1808 werd de Sint-Walburgiskerk door koning Lodewijk Napoleon bij een bezoek aan de stad teruggegeven aan de Rooms-katholieke gelovigen. Sinds de Reformatie...
Multicultureel Spijkerkwartier, vanaf 1955
In 1969 werd de Stichting Huisvesting Buitenlandse Werknemers (Stihubu) in Arnhem opgericht. De stichting, gevestigd aan de Kastanjelaan, richtte zich specifiek op het verlenen van...
Aankoop Sonsbeek, 1899
In 1899 nam de gemeenteraad van Arnhem een verstrekkend besluit. Ze besloot tot aankoop van een groot deel van het landgoed van baron Van Heeckeren.
Emancipatiebewegingen, vanaf 1870
In 1920 vond in Musis Sacrum een feestelijke vergadering van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht plaats. Middelpunt van de bijeenkomst was oprichtster (1894) en voorzitster (1903-1919)...
Buiten de perken, na 1960
Sonsbeek 71, onder leiding van Stedelijk Museum-conservator Wim Beeren, luidde een nieuw tijdperk in. 'Sonsbeek buiten de perken' confronteerde het publiek met minimal art,...
Stad der Provincie, vanaf 1817
In 1817 werd Arnhem officieel de hoofdstad van Gelderland in het nieuwe Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Een al bijna driehonderd jaar bestaande traditie werd daarmee...
Treinverbindingen, vanaf 1845
Arnhem in 1854, zoals gezien vanaf het dak van Hotel Bellevue aan de Utrechtseweg. Tegenwoordig biedt het kantoorgebouw met diezelfde naam onderdak aan o.a. energiemaatschappij...
Arnhemse kloosters, 1400-1580
In 1404 werd even buiten de stad bij het voormalige landgoed van de burgemeesters Van Presickhave een vrouwenklooster gesticht met de naam Bethanië. Het klooster,...
Vaste Rijnbrug, vanaf 1935
Op 10 april 1935 werd de Rijnbrug op sobere wijze geopend. Het Rijk was voornemens tol te heffen, maar daartegen rees veel verzet. Hoewel ruim...
Gele Rijder wordt Luchtmobiel, 20ste-eeuw
Vier jaar na de val van de muur in 1989 werd in Arnhem de Luchtmobiele Brigade gevestigd. Vanaf 2003 trekken de in de Oranjekazerne gelegerde...
Slag om Arnhem, 1944
De Slag om Arnhem trof de stad diep in het hart en veranderde Arnhem eens en voor altijd. De hevige gevechten en beschietingen verwoestten de...
Mussenbuurt, vanaf 1901
De Mussenbuurt was het eerste sociale woningbouwcomplex in Arnhem na de Woningwet van 1901. Voor de bouw van de 155 arbeiderswoningen was in 1908 de...
Rijnverlegging, 1530-1536
In opdracht van koning Filips II bracht Jacob van Deventer rond 1560 alle belangrijke steden van de Nederlanden in kaart. Dit leverde Arnhem zijn eerste...
Grafheuvels Warnsborn, circa 2500 voor Christus
De grootste grafheuvel van Noordwest-Europa ligt in Arnhem. De Meelworstenberg is aan haar naam gekomen door het middagmaal van de archeologische opgravers in 1947.
Castellum Meijnerswijk, 1e - 3e eeuw na Christus
Op de 'Tabula Peutingeriana' staan de belangrijkste wegen van het Romeinse Rijk. Keizer Augustus stuurde reeds vóór het begin van de jaartelling landmeters op pad...
Riante buitenplaatsen, 18e eeuw
Het landgoed Zypendaal (uitspraak 'Siependaal') is een mooie exponent voor de ontwikkeling van de bovenklasse aan de hand van de buitenhuizenmarkt in Arnhem.
Uitbreidingsplan Heuvelink, 1853
Stadsarchitect Hendrik Jan Heuvelink sr. probeerde de groei van de stad in banen te leiden met zijn uitbreidingsplan van 1853. Leidraad hierbij was het bouwen...
Commanderij en gasthuizen, vanaf 1200
Op een tekening uit de tweede helft van de zestiende eeuw heeft Aernout Buchelius de negen belangrijkste gebouwen van de stad weergegeven. De windrichtingen zijn...
Karel van Gelre, 1492-1538
De graftombe van Karel van Gelre en zijn beeltenis als 'de man in het kastje' in de Grote Kerk op een schilderij van Johannes Jelgerhuis...
Van Geelkercken, 1650
De bekendste plattegrond van de stad werd in 1649 gedrukt bij de befaamde kaartendrukkerij van Joan Blaeu uit Amsterdam. De provinciale landmeter Nicolaes van Geelkercken...
Crisisjaren, 1929-1940
Tussen 1931 en 1937 bezochten de werkloze Arnhemmers geregeld de Arbeidsbeurs aan het Velperplein. Ze hoopten daar te horen te krijgen dat er wat werk...
Arnhemse Beeldenstorm, 1578-1579
In de Grote Kerk is op de muur van de kooromgang de kruisiging van Jezus Christus geschilderd. Rechts van een later aangebracht wijdingskruis staat de...
De Tweede Wereldoorlog, 1940-1945
'Voor Joden Verboden' zegt het bord bij de ingang van Sonsbeek aan de Apeldoornseweg. De Duitse bezetting van de stad had voor deze bevolkingsgroep de...
Haagje van het Oosten, 19e eeuw
Op een stralende zonnige dag ligt een klein stukje Indonesië in Arnhem. De witte gebouwen van Bronbeek steken scherp af tegen de groene graspartijen en...
Regenten in het nauw, 18e eeuw
Op een spotprent uit 1784 nemen Arnhemse vrouwen de ontblote billen van de regent Hendrik Brantsen onder handen. Zijn geschriften verdwijnen in het vuur. Brantsen...
Enka, vanaf 1911
In 1911 startte aan de Vosdijk de bouw van de Enka-fabriek. Directeur Jacques Hartogs bracht met de Enka (Nederlandsche Kunstzijdefabriek) de moderne industriële wereld naar...
Stadsrechtenbrief, 1233 na Christus
"Ik, Otto, graaf van Gelre en Zutphen, heb van de plaats Arnhem een stad gemaakt en daaraan alle vrijheid verleend, opdat deze stad en de...
Arnhemsche Courant, 19e eeuw
'Thans vooral is een ruime, liberale herziening der grondwet behoefte.' Dat is de kop van de Arnhemsche Courant op 11 maart 1848. De krant was...
Fabriekskinderen, 1850-1901
Op een van de oudste foto's van Arnhem kijken we rond 1865 vanaf de Eusebiustoren naar de Stadsblokken. Daar ligt een steenfabriek waar op dat...
Prodesse en Lorentz, 1792-1902
Arnhems grootste wetenschapper, Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928), werd drie jaar na zijn dood geëerd met een groot monument in park Sonsbeek. We zien achter burgemeester...
Arneym, 900 na Christus
In Arneym is een kerk die 1 pond belasting betaalt - Zo staat het in een goederenlijst uit 893 na Christus van het klooster in...
Noord en Zuid, vanaf 1935
Vanaf 1935, maar vooral sinds de Tweede Wereldoorlog, is Arnhem met de bouw van Arnhem-Zuid een dubbelstad. Burgemeester Salomon J.R. de Monchy was dé pleitbezorger...
Open Het Dorp, vanaf 1960
Tv-presentatrice Mies Bouwman en Dorp-directeur Arie Klapwijk kijken toe hoe koningin Juliana op 28 januari 1963 het naambord 'Het Dorp' schildert. Het is de officiële...
Dienstverlenende bedrijven, vanaf 1945
Na de Tweede Wereldoorlog groeide de dienstverlening zeer sterk in Arnhem. In de stad vestigden zich nieuwe grote zakelijke dienstverleners, zoals de Giro. Daarnaast veranderden...
Chris Matser, wederopbouw 1945-1964
Het vernielde Arnhem stond na de oorlog voor de opgave de stad weer bewoonbaar te maken. Symbool van de wederopbouw werd de nieuwe burgemeester Chris...
Burgers’ Zoo en Gelredome, 20ste-eeuw
Vanaf 1913 trok Johan Burgers met zijn vermaarde fazanterie in 's-Heerenberg veel publiek. In 1923 verhuisde hij vanwege een lage erfpacht, meer ruimte en de...
Sloop vestingwerken, 1829-1853
Vanaf 1817 werden de buitenste verdedigingswerken van de stad omgetoverd in slingerende wandelpromenades en lommerrijke plantsoenen. Dit alles naar de plannen van de befaamde tuinarchitect...
Rijn- en Hanzehandel, vanaf 1400
Op een detail van een tekening uit de tweede helft van de zestiende eeuw liggen handelsschepen naast de Rijnpoort (links). Vaten liggen al op de...
Franse Tijd, 1795-1813
Op 22 juli 1808 werd de Sint-Walburgiskerk door koning Lodewijk Napoleon bij een bezoek aan de stad teruggegeven aan de Rooms-katholieke gelovigen. Sinds de Reformatie...
Multicultureel Spijkerkwartier, vanaf 1955
In 1969 werd de Stichting Huisvesting Buitenlandse Werknemers (Stihubu) in Arnhem opgericht. De stichting, gevestigd aan de Kastanjelaan, richtte zich specifiek op het verlenen van...
Aankoop Sonsbeek, 1899
In 1899 nam de gemeenteraad van Arnhem een verstrekkend besluit. Ze besloot tot aankoop van een groot deel van het landgoed van baron Van Heeckeren.
Emancipatiebewegingen, vanaf 1870
In 1920 vond in Musis Sacrum een feestelijke vergadering van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht plaats. Middelpunt van de bijeenkomst was oprichtster (1894) en voorzitster (1903-1919)...
Buiten de perken, na 1960
Sonsbeek 71, onder leiding van Stedelijk Museum-conservator Wim Beeren, luidde een nieuw tijdperk in. 'Sonsbeek buiten de perken' confronteerde het publiek met minimal art,...
Stad der Provincie, vanaf 1817
In 1817 werd Arnhem officieel de hoofdstad van Gelderland in het nieuwe Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Een al bijna driehonderd jaar bestaande traditie werd daarmee...
Treinverbindingen, vanaf 1845
Arnhem in 1854, zoals gezien vanaf het dak van Hotel Bellevue aan de Utrechtseweg. Tegenwoordig biedt het kantoorgebouw met diezelfde naam onderdak aan o.a. energiemaatschappij...
Arnhemse kloosters, 1400-1580
In 1404 werd even buiten de stad bij het voormalige landgoed van de burgemeesters Van Presickhave een vrouwenklooster gesticht met de naam Bethanië. Het klooster,...
Vaste Rijnbrug, vanaf 1935
Op 10 april 1935 werd de Rijnbrug op sobere wijze geopend. Het Rijk was voornemens tol te heffen, maar daartegen rees veel verzet. Hoewel ruim...
Gele Rijder wordt Luchtmobiel, 20ste-eeuw
Vier jaar na de val van de muur in 1989 werd in Arnhem de Luchtmobiele Brigade gevestigd. Vanaf 2003 trekken de in de Oranjekazerne gelegerde...
Slag om Arnhem, 1944
De Slag om Arnhem trof de stad diep in het hart en veranderde Arnhem eens en voor altijd. De hevige gevechten en beschietingen verwoestten de...
Mussenbuurt, vanaf 1901
De Mussenbuurt was het eerste sociale woningbouwcomplex in Arnhem na de Woningwet van 1901. Voor de bouw van de 155 arbeiderswoningen was in 1908 de...
Rijnverlegging, 1530-1536
In opdracht van koning Filips II bracht Jacob van Deventer rond 1560 alle belangrijke steden van de Nederlanden in kaart. Dit leverde Arnhem zijn eerste...
