Tachtigjarige Oorlog: Een nieuw leven voor de Mauritstorens

De Waal als barrière - Strijd aan de Waal 5

Uitsnede van kaart uit 1631 van de omgeving van de Ronduit in Bemmel. Naast de redoute ligt een gevaarlijke schaardijk.

Het huidige huis De Ronduit in Bemmel, rechts op de foto, staat op de plek waar in de Tachtigjarige Oorlog een redoute stond.

Foto 2/4

Verbeelding van een Mauritstoren in Bemmel, door kunstenaar Jeroen Hoogstraten

Foto 3/4

De Mauritstorens vormen een inspiratiebron voor nieuwe initiatieven, zoals deze tijdelijke landschapskunst van Marjo Wiltingh laat...

Foto 4/4

Na de Tachtigjarige Oorlog verloren de Mauritstorens hun functie. Sommige torens, die destijds vaak ‘redoute’ werden genoemd, gingen in vlammen op, vervielen of werden opgeslokt door de rivier. Anderen werden omgebouwd tot hoeve. De geschiedenis van de Oranje Limes werd vergeten. De afgelopen jaren neemt de interesse toe en zijn er initiatieven om de oude linie weer in ere te herstellen.

Deze tekst maakt onderdeel uit van de special Verbeelding van de Waal, de Waal als barrière, thema Strijd aan de Waal.

De Mauritstorens vormden een linie langs de noordoever van de Waal. Ook langs de Neder-Rijn en de IJssel lagen Mauritstorens. Alle Mauritstorens zijn in de loop van de tijd verdwenen. Wel zijn er op verschillende plekken nog (archeologische) sporen in het landschap te vinden, zoals verhogingen waarop de torens gestaan moeten hebben. Veld- en huisnamen als ‘Ronduit’ in Bemmel, ‘Kleine Ronduit’ en ‘Groote Ronduit’ in Tiel en ‘Kiekuit’ in Grondstein herinneren nog aan hun bestaan. Ook de veldnaam ‘Houten Wambuis’ bij Doornik verwijst naar een houten wachttoren.

De Ronduit in Bemmel

Tegenover dijkmagazijn Bemmel ligt tegenwoordig een huis met de naam ‘De Ronduit’, een verbastering van redoute. Het werd ook wel het Bemmelsche schansken genoemd. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was deze plek in de Waaldijk al een zwakke schakel. Toen er in 1636 vlakbij de wachttoren een verzakking in de dijk optrad – in het gebied Costverloren – moest er met man en macht worden gewerkt om een dijkdoorbraak te voorkomen. Ook de torenwachters werkten toen mee. Na afloop werden zij beloond met twee tonnen bier. In diezelfde winter werden ze ook ingezet bij het begeleiden van inspecteurs van de door hoogwater en ijs belaagde dijken. Ook daarvoor werd bier geschonken al vergoeding.

Archeologische resten

Op de plek van de voormalige Mauritstoren moet later een hoeve zijn gebouwd. De plek herbergt nog archeologische resten van de oude redoute. Aanvankelijk lag de hoeve binnendijks. Maar na de dijkdoorbraak van 1740 spoelde een groot deel van de oude dijk weg en ontstond het Wiel aan de Ronduit. De dijk werd daarna om het wiel heen gelegd, zodat De Ronduit aan de rivierkant kwam te liggen.

Nieuwe torens

Op verschillende plekken langs de Waal zijn initiatieven om de geschiedenis van de Mauritstorens weer onder de aandacht te brengen. In het gebied van de huidige gemeente Rijnwaarden, waar nu onze landsgrens ligt, hebben langs de Rijn vijf Mauritstorens gestaan. Twee daarvan zullen weer in het landschap zichtbaar worden gemaakt in de vorm van kunstzinnig uitgevoerde uitkijkheuvels. Op één plek is de aarden verhoging van een verdwenen redoute nagebouwd. Een haag geeft de contouren van de toren weer. In de gemeente Lingewaard wordt gewerkt aan de reconstructie van een Mauritstoren.