De partners van medewerkers kwamen doppen wassen

Werken op jamfabriek De Betuwe in Tiel

“Ik ben Johan Romijn. Ik ben op 17 maart 1940 geboren in Tiel. Ons gezin bestond naast vader en moeder uit 6 kinderen. Na de lagere school ben ik naar de katholieke mulo gegaan. Ik heb in 1956 mijn diploma gehaald en kwam nog hetzelfde jaar te werken op het laboratorium van De Betuwe, door toedoen van pater Jansen. Ik had een baan gevonden bij AKZO in Oss, maar toen de pater dit hoorde, zorgde hij er persoonlijk voor dat ik niet in “die slechte stad Oss” ging werken. Hij kende de personeelschef bij De Betuwe goed, met als gevolg dat ik daar van 1956 tot 1989 heb gewerkt!

Droge Stof

De Betuwe bestond uit twee fabrieken: een jamfabriek en een sapfabriek. Die hadden elk een eigen laboratorium, waar in totaal zes mensen werkten. Ik werkte op het lab van de jamfabriek. Onze taak was de kwaliteit van de jam hoog te houden. Iedere dagproductie moest goed zijn en dat werd zorgvuldig bijgehouden in dikke boeken. Ik leerde met een refractometer te werken waarmee de zogenaamde droge stof van jam gemeten wordt. En dat was heel belangrijk, want wettelijk gezien moest jam 65% droge stof bevatten. Ieder kwartier kwam er een monster uit de fabriek om het gehalte droge stof en de zuurgraad te bepalen.

Ik ben al snel voor leerling-analist gaan studeren en dat diploma heb ik twee jaar later gehaald. En toen moest ik in militaire dienst. In mijn diensttijd heb ik het tweede deel van het analistendiploma gehaald.

Unilever: efficiency en ontwikkeling

Bij mijn terugkomst uit militaire dienst in 1960 was De Betuwe overgenomen door Unilever. Er werden veranderingen aangebracht waardoor veel professioneler en efficiënter gewerkt kon worden.

Een voorbeeld: de wasserij waar de jampotjes werden gereinigd, was achter in de fabriek. De schone potjes werden dan met een karretje naar het andere eind van de fabriek vervoerd om daar gevuld te worden met jam. Dat werd aangepakt. De wasserij werd naast de jamkeuken geplaatst zodat de potjes in één doorlopend proces gevuld konden worden

Er was in het begin weerstand tegen die veranderingen, maar dat dat ging snel over na de eerste uitbetaling van het salaris, dat zo’n 20% hoger lag!

Doppen wassen

Om verdere groei te bevorderen werd er geïnvesteerd in een eigen ontwikkelingsafdeling. Ik was één van de vier mensen die deze afdeling mede hebben mogen opzetten.

Er was regelmatig contact en overleg met de marketingmensen. Daaruit zijn succesvolle producten ontstaan.

Een bekend voorbeeld is Tweedrank. Dat was een mixdrank die volgens de regels in bruin glas verpakt moest worden om te voorkomen dat het daglicht de kwaliteit zou aantasten. Maar de marketingmensen van Unilever wilden doorzichtige flessen. Dat werd een strijd tussen de microbioloog van het laboratorium van De Betuwe, dr. Maijer, en de marketingafdeling. Hij verloor de strijd en was zo teleurgesteld, dat hij een verzoek tot vervroegd pensioen indiende, hetgeen ook werd ingewilligd.

Tweedrank in een doorzichtige glazen fles werd een onvoorstelbaar succes. De glasfabriek kon niet snel genoeg flessen leveren en de statiegeldflessen kwamen te langzaam terug. Toen zijn er advertenties in kranten geplaatst waarin verzocht werd zo snel mogelijk de lege flessen weer in te leveren zodat men weer kon produceren en leveren. Op de fles zat een grote plastic dop. Die werden natuurlijk ook schaars. Dus die doppen werden bij De Betuwe gewassen en opnieuw gebruikt. Maar er was zo snel geen personeel te vinden dat dit werk kon doen. Dus toen is er een smeekbede aan het Betuwe-personeel geweest of de partners thuis - toen meestal vrouwen - wilden komen om doppen te wassen!

Inkopen in het Buitenland

In die periode ben ik ook regelmatig in het buitenland geweest om fruit in te kopen. We kochten abrikozen in Spanje en later in Marokko en Turkije. Ik ging natuurlijk niet alleen, we waren met een delegatie. De fruitinkopers deden het financiële deel van de deal. Ik beoordeelde de kwaliteit van het fruit. Dus we gingen naar een stuk of vijf, zes verschillende fabrieken waar abrikozen verwerkt werden. De directies van de fruitverwerkende fabrieken legden ons uiteraard in de watten. Zo werden we uitgenodigd voor luxe diners. In Marokko werden we een keer uitgenodigd voor een Marokkaans feest en daar stonden echt zes kerels bewapend met knotsen om te zorgen dat we veilig binnen kwamen. Natuurlijk allemaal show, maar het was zeker spectaculair!

Snelle groei en geleidelijke teruggang

In die tijd groeide De Betuwe tot echt duizelingwekkende hoogte. Je kunt je niet voorstellen hoeveel jam er werd gemaakt. Unilever had het voordeel dat ze wereldwijd konden werken. We maakten jam voor Duitsland onder de naam Solo. Die markt was net zo groot als de Nederlandse markt. En we produceerden ook voor de Nederlandse en de Belgische markt. Dat was de topperiode. Daarna begon het een beetje in te zakken. In Duitsland en in België ging het ook wat minder. Later kwam nog wel Lipton erbij die een wereldwijde markt had en waarvoor wij jam gingen produceren.

De laatste jaren

In 1987 werd De Betuwe overgenomen door Hero. Om eerlijk te zijn, ervaarde ik dat als een nare tijd. Er hing een grafstemming op de fabriek,omdat we werden opgeslokt door onze grote concurrent.

In 1989 vertrok ik bij De Betuwe nadat ik door Unilever was gevraagd om naar Unox te komen in Oss. Het was leuk en uitdagend werk maar het werd nooit meer zo mooi als bij De Betuwe. Ik ben na 1989 nooit meer op de fabriek geweest, maar de oud-collega's zie ik nog steeds. We zijn en blijven een soort van familie.”

Note interviewer: In 1993 sloten de poorten van De Betuwe en verdween De Betuwe voorgoed uit de Tielse geschiedenis