Zustertwist in Hamaland rond het jaar 1000

De Hamalanders bevinden zich in de hoogste adellijke kringen en zijn erg welvarend. Zij regeren waarschijnlijk over de Veluwe en het graafschap Zutphen. Vanaf ca. 952 worden de gebieden echter gescheiden. Wichmann II houdt het bestuur over de Veluwe en de Liemers.

Schenkingen

In 968 doneert de Duitse keizer Otto I verschillende leengoederen van de Hamalanders aan het stift Elten, het grondbezit en de macht van het klooster op de Elterberg neemt hierdoor enorm toe. Wichman II bouwt een nauwe band met het klooster op en schenkt zelf in 970 nogmaals verschillende gebieden aan het klooster. In 973 treedt Wichman toe als monnik in een klooster in Mönchengladbach, kort daarna sterft hij.

Spanningen

Wichman II wordt opgevolgd door de man van Adela, Immed. Doordat het grondgebied flink gekrompen is, is de macht van Adela en Immed afgenomen. Er ontstaat een jarenlang conflict met het Sint-Vitusstift. Adela wil de schenkingen die haar vader in 970 gedaan heeft terug. Deze schenkingen zouden zonder haar toestemming als stamhouder gedaan zijn en dat is in strijd met het Saksisch recht. Liutgardis heeft haar deel van de erfenis geschonken aan het klooster en dit zorgt voor extra spanningen.

Uppladen

Als Immed sterft neemt Adela het bestuur zelfstandig over. Zij is officieel regentes voor haar zoon. Rond het jaar 995 sterft Liutgardis, volgens geruchten is zij vergiftigd door haar zus Adela. De strijd om Hamaland zet zich voort vanaf de motte Uppladen, het huidige Montferland. Adela en haar nieuwe echtgenoot Balderic laten de motte versterken tussen 996 en 1016. Uiteindelijk moeten Adela en Balderic het gebied verlaten waarna Balderic graaf van Drenthe wordt. De burchtheuvel speelt in de jaren daarna geen belangrijke rol. Vanaf 1313 is de motte in het bezit van de graaf van Gelre die deze vanaf 1427 verpandt aan de heren van Bergh.

Bronnen

• Conrad Gietman, ‘Van Gelders adel’ in: Jan Vredenburg (red.), Kastelen in Gelderland (Utrecht, 2013), 39-51, alhier 40.
• R.M. Kemperink, ‘Adela van Hamaland, ca. 955-voor 6 augustus 1028, Gravin’ in: J.A.E. Kuys (red.), Biografisch woordenboek Gelderland, deel 2: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis (Hilversum, 2000), 11-15.
• Peter Schut, ‘Montferland’ in: Jan Vredenburg (red.), Kastelen in Gelderland (Utrecht, 2013), 334-337, alhier 334-335.
• Winfried Thoma, ‘Muntslag op het grondgebied van het hertogdom Gelre – de stand van het onderzoek’ in: I.D. Jacobs (red.), Het hertogdom Gelre: Geschiedenis, kunst en cultuur tussen Maas, Rijn en IJssel (Utrecht, 2003), 264-281, alhier 267-269.
• Johanna Maria van Winter, ‘Het bisdom Utrecht tussen Gelre en Holland’ in: I.D. Jacobs, Het hertogdom Gelre: Geschiedenis, kunst en cultuur tussen Maas, Rijn en IJssel (Utrecht, 2003), 115-120, alhier 115-116.
• Johanna Maria van Winter, ‘Otto de Rijke, ca. 1050-1113, Graaf van Zutphen’ in: J.A.E. Kuys (red.), Biografisch woordenboek Gelderland, deel 4: Bekende en onbekende mannen en vrouwen uit de Gelderse geschiedenis (Hilversum, 2004), 95-96.