Het verhaal van Hendrickje Stoffels

Hendrickje in Bredevoort

Hendrickje werd in 1626 geboren als dochter van de sergeant Stoffel Stoffelse en Mechteld Lamberts in de Muizenstraat te Bredevoort. De vader van Hendrickje overleed vrijwel zeker in juli 1646, mogelijk als niet geïdentificeerd slachtoffer van de explosie van de kruittoren (12 juli 1646). In januari 1647 hertrouwde haar moeder met sergeant Jacob van Dorsten, een weduwnaar met drie kleine kinderen. Het is zeer aannemelijk dat deze trieste gebeurtenis en de veranderde gezinssituatie voor Hendrickje aanleiding is geweest uit Bredevoort te vertrekken. In 1647 werd ze in Amsterdam de hulp van soldatenweduwe Geertje Dircks in de huishouding van Rembrandt.

Een bedenkelijke rol

Saskia Uylenburgh, de eerste en enig wettige echtgenoot van Rembrandt, overleed op 14 juni 1642. Als verzorgster van zijn toen 1-jarige zoon Titus nam Rembrandt de soldatenweduwe Geertje Dircx in dienst. Zij kregen een relatie, maar gingen met ruzie en juridische processen uit elkaar. Bij deze processen heeft Hendrickje een discutabele rol vervuld. Zij legde in oktober 1649 namelijk bij de notaris een getuigenis af over een gesprek tussen Geertje en Rembrandt. Ze had gehoord dat tussen beiden een financiële tegemoetkoming was overeengekomen. Rembrandt zou Geertje, volgens deze verklaring, honderdvijftig gulden ineens en zestig gulden per jaar voor de rest van haar leven geven op voorwaarden dat hij testamentair haar enige erfgenaam zou blijven. Deze verklaring werd echter door Geertje bestreden. Mede dankzij de verklaring van Hendrickje lukte het Rembrandt toch om van Geertje af te komen.

Hendrickje als muze en moeder

Inmiddels was Hendrickje de minnares en muze van Rembrandt geworden. Naakt poseren was in 1650 zeker geen neutrale zaak. Veel modellen waren prostituees en naakt poseren was al genoeg om een vrouw van het ergste te verdenken. Er is geen officieel gedocumenteerde afbeelding van Hendrickje bekend. Wel bestaan er een aantal Rembrandts uit de periode waarin Hendrickje met hem samenwoonde, waarop zij mogelijk is afgebeeld. Toen Hendrickje al vijf jaar bij hem was en in verwachting van hun dochter was, moest zij het plotseling ontgelden. Naar verluidt zou het schilderij ‘Batheseba met brief van koning David’ (1654) daar aanleiding toe zijn. Het schilderij werd door de kerkenraad namelijk als provocatie gezien. De zwangerschap kan ook een rol hebben gespeeld. In ieder geval verscheen Hendrickje op 23 juli voor de kerkenraad om zich te verantwoorden voor het ‘in hoererij verloopen met Rembrandt als schilder’. Zij bekende schuld en werd ‘daerover ernstelijk bestraft, tot boetvaerdicheijt vermaent en van den tafel des Heeren afgehouden’. Drie maanden na haar veroordeling beviel Hendrickje van dochter Cornelia.

Pestepidemie

In 1663 trof een pestepidemie Amsterdam. Ook Hendrickje werd door deze ziekte getroffen en is op 29 juli 1663 begraven in de Westerkerk. Haar grafnummer staat niet vermeld in de Begraafboeken van de Westerkerk. Hendrikje liet alles na aan haar dochter Cornelia onder voogdijschap van de schilder Christian Dusart (1608- 1681).

Met speciale dank aan Lidy Gijsbers als Hendrickje Stoffels. Meer weten over Hendrickje Stoffels? Regelmatig is het mogelijk om een rondleiding te krijgen door het pittoreske stadje Bredevoort door Hendrickje zelf. 

Bron:

• A. Overbeek (red.), Rembrandt zijn leven zijn schilderijen (1984), blz. 240 en 292 - 293. 

Rechten

Olga Spekman, CC-BY-NC