De Rerum Novarum-week in Nijmegen

De katholieke arbeidersbeweging presenteerde zichzelf als navolger van de encycliek Rerum Novarum die werd uitgevaardigd door paus Leo XIII. In een encycliek richt de paus zich tot de hele rooms-katholieke kerkgemeenschap over kerkleer en discipline. Deze specifieke encycliek van de paus riep de katholieke arbeiders op om zich te organiseren tegen het liberaal kapitalisme, socialisme en communisme. Het staat bekend als de eerste sociale encycliek waarin het belang van de morele en sociale vorming van arbeiders voorop staat.

Feestweek

De officiële ingebruikname van het katholieke verenigingsgebouw aan het Valkhof in Nijmegen ging gepaard met een week vol activiteiten in augustus 1920. Op zondag werd er in verschillende kerken aandacht besteed aan het belang van Rerum Novarum. ’s Middags volgde er een optocht met vertegenwoordigers van onder andere winkeliers, arbeiders, ambtenaren en geestelijken. Voorop liepen herauten, gevolgd door een muziekkorps mee en de vaandeldrager van de R.K. Volksbond. Daarachter volgden praalwagens van verschillende vakbonden zoals de R.K. Grafische Bond. Deze optocht was volgens de Gelderlander een huldebetoon aan de uitvaardiger van de encycliek en zou uniek zijn voor Nijmegen: ‘Die middag van één Augustus zal ongetwijfeld immer een heerlijke herinnering blijven aan een der meest grootsche uitingen van katholieke sociale actie in de Keizer Karelstad.’. In de rest van de week volgden nog verschillende bijeenkomsten en vergaderingen. Deze werden steevast afgesloten met een feestavond.

Het R.K. Vereenigingsgebouw

Het R.K. Nijmeegsch Vereenigingsleven nam zijn intrek in een bestaand gebouw op het Valkhof dat voorheen bekend stond als ‘Sociëteit Burgerlust’. Dat was in 1839 gebouwd als locatie voor culturele activiteiten voor welgestelde Nijmegenaren. Op 1 augustus 1920 werd het gebouw officieel overgedragen aan het katholieke verenigingsleven. Het was het hoofdgebouw van de R.K. Werkliedenvereeniging, maar werd waarschijnlijk door meerdere vakbonden gebruikt en stond bekend onder de naam ‘Unitas’. Het gebouw werd gebruikt voor vergaderingen van de vakbond maar ook voor culturele bijeenkomsten zoals een sinterklaasviering voor kinderen. In de Tweede Wereldoorlog raakte het gebouw beschadigd en werd daardoor onbruikbaar. De toenmalige Katholieke Arbeiders Bond verhuisde naar de Gerard Noodtstraat.

Dit verhaal is geschreven door Emma Goossens, Kees Huntink, Bas Oerlemans en Elmar van de Ree in het kader van het projectcollege 'Achter de vaandels' van de RU master ‘Geschiedenis en Actualiteit’ en het Katholiek Documentatiecentrum in samenwerking met Stichting Vakbondshistorisch Archief Nijmegen.

Verder lezen:

• Andreas Caspers, ‘Vakbondsarchieven van SVAN naar RAN’, Numaga jaarboek 2017, 192-199. 

• Christelijke Encyclopedie (Kampen 2005): ‘Encycliek’, ‘Rerum Novarum’.

• De Gelderlander, 2 augustus 1920, 2: ‘Nijmeegsch nieuws. De Rerum-Novarumweek’.

• Eindhovens dagblad, 10 augustus 1920, 3: ‘De viering van de Rerum Novarum-week te Nijmegen’.

• Vakbondshistorie.nl, ‘De geschiedenis van de rooms-katholieke arbeidersbeweging’.