Maria van Gelre (1380-1429)

Van hoogadelijke afkomst 

Marie is een nicht in de eerste graad van Koning Karel VI van Frankrijk (1380-1422) en hertog Lodewijk van Orleans (1371-1407). De zus van haar moeder is koningin van Frankrijk. Vanaf 1389 verblijft Maria in Parijs. Zij is dan waarschijnlijk tot 1396 hofdame van Valentina Visconti, de vrouw van de broer van koning Karel.  

Politieke huwelijken

In 1405 trouwt ze met Reinald IV, hertog van Gelre-Gulik. Het hertogdom en Frankrijk versterken met dit huwelijk hun politieke alliantie. Louis d’Orleans betaalt een bruidschat van 30.000 Franse schilden, omgerekend ongeveer 70 miljoen euro. De voornaamste taak van Maria is het baren van kinderen, zodat Reinald een wettige opvolger heeft. Helaas blijft het huwelijk kinderloos. Als Reinald in 1423 overlijdt kiezen de steden en ridders Arnold van Egmond als nieuwe hertog en is Maria niet langer welkom in Gelre. Ze vertrekt naar haar weduwegoed Kaster in Gulik en trouwt daar met hertog Rupert van Gulik-Berg.  

Een reizend en luxe bestaan 

Het Gelders-Guliks hof is in het begin van de vijftiende eeuw een reizend hof. Er bestaat een netwerk van regelmatig bezochte landsheerlijke burchten: Hattem, Nergena, Lobith, Nijmegen en Rosendael. Ook Maria reist regelmatig met of zonder haar echtgenoot door het hertogdom. Zij is door haar opvoeding goed geschoold en gewend met notabelen om te gaan. Uit bronnen blijkt dat zij regelmatig Franse gasten ontvangt voor overleg. 

Oog voor kunst 

Aan het Franse hof maakt Maria kennis met de grootste geleerden en schrijvers uit haar tijd. Na haar huwelijk met Reinald zijn er ook regelmatig zangers, muzikanten en borduurwerkers in haar omgeving. Vanuit het hof is Maria ook bekend met gebedenboeken. Voor zichzelf laat zij er ook een maken, met ruim 1200 pagina’s, geschreven door broeder Helmich die Lewe van klooster Mariënborn. Zij is bij het schrijven nauw betrokken en het boek wordt voorzien van versierde randen en meer dan honderd miniaturen. 

Gedachtenis cultuur

Het boek neemt een belangrijke plaats in binnen de gedachtenis-cultuur van die tijd. In het boek staan onder andere een dodenofficie, een uitgewerkte gebedsoefening die wordt gebeden op de vooravond van een begrafenis en de jaarlijkse herdenking van de sterfdag. Mede doordat Reinald ziekelijk is wordt er door beide regelmatig raad gevraagd aan arts-astrologen. Een van hen, Meester Laurentius, voorspelt dat Reinald tijdens een reis zal sterven. 

Overlijden

In een Hamburgs handschrift wordt vermeld dat Maria in 1426 moet zijn overleden. Er zijn documenten uit 1429 gevonden waarin haar bezittingen als gevolg van haar overlijden worden overgedragen. Onbekend is waar zij uiteindelijk is begraven.

Bronnen en verder lezen:

• Johan Oostermen, Maria van Gelre, Sporen in het landschap (Vantilt, 2018);
• I.D. Jacobs (red.), Het hertogdom Gelre: geschiedenis, kunst en cultuur tussen Maas, Rijn en IJssel (Matrijs, 2003).

Rechten

Olga Spekman, CC-BY