Zutphen in de Koude Oorlog

Bescherming Bevolking (BB)

"Vlak na WO2 werd aan de mensen die in 1940 - 1945 bij de Luchtbescherming waren, gevraagd of ze bij de 'BB' wilden komen. Er was weinig animo, enerzijds door trauma’s na bombardementen en ook, denk ik, omdat het vooral zakenmensen waren zonder medische achtergrond. In de jaren vijftig kreeg politieagent Alex Kuipers het verzoek zoiets op te zetten. Dat heeft hij goed gedaan in Zutphen. Het hoofdkantoor kwam in Doetinchem. In die periode toen het Veemarktgebouw leeg kwam, werd daarin een grote ruimte scherfvrij gemaakt. Die werd een commandopost voor civiele verdediging en hulpverlening. Zelf ben ik nooit in die ruimte geweest. Later werd het een muziek oefenlokaal.

Rampenoefening

Op een vrijdag eind jaren zeventig belde [toenmalig] burgemeester J.J. Roeters van Lennep mij dat er iets aan de hand was. Ik moest op zijn kamer komen. Hij vertelde me dat er die avond een oefening zou plaatsvinden. Ik kreeg een lijst met namen van de afdelingschefs en diensthoofden mee, die ik moest bellen en uitnodigen. Een van hen weigerde, vreemd vond ik dat. Ongebruikelijk toen (maar het kan een onderdeel van de oefening geweest zijn). Toen de burgemeester hem sommeerde kwam hij wel. Langemaat, werkzaam op Algemene Zaken coördineerde heel zorgvuldig de oefening, samen met de burgemeester.

Commandocentrum in kelders stadhuis

We kwamen bijeen in de ruime kelders onder het stadhuis: de burgemeester, de hoofden van afdelingen en ik. Het betrof een fictieve ramp van een schip op de IJssel met gevaarlijke stoffen en giftige damp die vrijkwam en met de wind zou afdrijven naar de Zuidwijken. Die grote kelder onder het stadhuis is daar omstreeks 1953 aangelegd. Een beveiligde ruimte met een stalen deur, stoelen en tafels plus speciale telefoons op een apart netwerk met regelmatige controle door de PTT. Zeer waarschijnlijk gebouwd in de periode van de Koude Oorlog. Toen was kelderbouw bij nieuwbouw denk ik verplicht. Bij onze oefening kwamen vanuit Doetinchem BB-meetwagens naar een plek op de dijk tussen Cortenoever Baronsbergen en de stad. Zij zouden dan de 'giftige dampen' meten. Het is de eerste en laatste oefening geweest die ik meemaakte tijdens mijn dienst als gemeentebode. Ik weet dat destijds ook onder Gebouw ’s Heerensteen een dergelijke kelder was. Toen daar een nieuw gebouw kwam, is deze kelder van dik beton in stand gebleven.

Overlaat bij het Harenberg en Twentekanaal Eefde

De mogelijkheid rivieren op te stuwen en het omliggende land onder water te zetten was destijds onderdeel van een landelijk plan. De waterstand van IJssel en kanaal bepaalde in zo’n geval hoe hoog het water op het land zou komen te staan. Toen omstreeks 1954 de dijk met autoweg van Den Elter naar Baak werd aangelegd, kwam daar de doorlaat, gemaakt van beton. Omstreeks 1970 is die weggehaald tijdens de dijkverhoging. Ook in het Twentekanaal tussen Sluis Eefde en de camping aan het Kanaalpad was zo’n overlaat. Ook die is later weggehaald."

Dit verhaal is geschreven door Ina Brethouwer van de Werkgroep Oral History Gelderland, op basis van een interview dat zij heeft gehouden met Jan Kreijenbroek.

De verhalen over de Koude Oorlog in Gelderland zijn ook gebundeld in een magazine. Belangstellenden kunnen het magazine bestellen bij Werkgroep Oral History Gelderland, Jan van de Lagemaat. Het kost € 12,50 (€ 16,50 inclusief verzendkosten) via e-mail: werkgroeporalhistorygelderland@gmail.com. 

Rechten

Ina Brethouwer, Werkgroep Oral History Gelderland, CC-BY-NC