Een glimp van de Defensiehaven

Van Apeldoorn naar Laag-Soeren

“Ik ben geboren in 1955 te Apeldoorn. Na een aantal jaar verhuisden we naar Laag-Soeren. Mijn vader werkte altijd al in Laag-Soeren bij een vakantieoord van de Amsterdamsche Bank. Hij kreeg op een gegeven moment de gelegenheid om een dienstwoning te betrekken. Ineens woonden we in een heel groot huis met ongeveer zes slaapkamers.

Schipbreuk in Duitsland

Mijn ouders maakten de Tweede Wereldoorlog van dichtbij mee. Vader was binnenvaartschipper in 1944. Er was een aantal schepen door het Duitse leger verworven en die moesten vracht naar Duitsland vervoeren. In de buurt van Frankfurt am Main werd het konvooi aangevallen door Amerikaanse bommenwerpers. Mijn vader zocht dekking op de vaste wal. Na het bombardement kon hij nog wat papieren redden, voordat het schip ten onder ging. De Elisabeth, het schip van mijn grootvader.

Vriend in het verzet

Mijn moeder kon de oorlog niet snel met rust laten. Ze had verkering met een man die in de ondergrondse zat. Een aantal keer zijn ze bijna ontdekt door leden van de NSB. Mijn moeder was fel anti-Duits. Dus als ze de Duitsers een hak kon zetten, dan zou ze het niet laten. In Laag-Soeren, waar ze de laatste twee jaren van de oorlog doormaakte, woonden veel NSB’ers. Dat was soms erg moeilijk en riskant.

Koude Oorlog

Als kind heb ik alleen iets gemerkt van de Koude Oorlog tijdens de Cubacrisis. Dan hamsterde mijn moeder heel veel en was er spanning in huis. Vanuit de overheid werden folders verspreid met daarin informatie over wat je moest doen als er iets gebeurde. Bijvoorbeeld dat je onder de tafel of in de kelder moest gaan zitten. Er bleef een sterkte tegenstelling tussen Oost en West en ik merkte dat mensen toen gespannen waren.

Defensiehaven in zicht

Toen ik op de school in Laag-Soeren zat gingen we op schoolreisje naar de Westerbouwing bij Arnhem. Dat ging per boot en die voer langs de defensiehaven. Mensen wisten niet wat het was, alleen dat je er geen foto’s mocht maken. Het was een vierkant geheel, een grote grijszwarte haven. Er stonden soldaten op de muren en ook op de heuvels daarachter.

Oefeningen in het dorp

In het dorp kwamen we ook geregeld soldaten tegen. Ze gingen wel eens oefenen hier in Laag-Soeren, waarbij legeronderdelen in het dorp kwamen te staan. Ik zag eens een hele colonne langs het vakantieoord waar mijn vader werkte, allemaal geparkeerd onder de bomen, als camouflage. Een stel van die gasten hadden dan even pauze en vroegen aan mij of ik voor hen frisdrank wilde halen.

Defensiehaven openbaar

Ik weet dat de IJssellinie eind jaren ’60 is opgeheven. De defensiehaven is toen waarschijnlijk meer in de openbaarheid gekomen, maar dat zegt mij zelf niet veel. Ik heb er destijds niet veel over gehoord. Wel weet ik dat men probeert om delen van de IJssellinie te handhaven en te bewaren voor het nageslacht.

Toekomst van de Defensiehaven

Ik vind het prettig dat ze nu in Meinerswijk in ieder geval aangeven wat het allemaal geweest is en dat er een aantal delen van de defensiehaven bewaard zijn gebleven. Mensen denken vaak heel snel aan de Tweede Wereldoorlog en kijken ervan op als ze erachter komen dat het uit een latere periode stamt. Wat toen geheim was komt nu meer in de openbaarheid, mensen komen meer te weten over het verleden. Per slot van rekening is het erfgoed.”

Dit verhaal over Deddo Panjer is geschreven door Kees Huntink, op basis van een interview door Kees Huntink in het kader van een oral history project over de Defensiehaven, voor de gemeente Arnhem in 2020. De Defensiehaven was onderdeel van de IJssellinie: een verdedigingswerk dat tot haar opheffing in de jaren 1960 en daarna zo veel mogelijk geheim werd gehouden. Op 6 mei 2021 ging de documentaire 'Geheim aan de Rijn: verhalen over de Defensiehaven' in première. Benieuwd? Kijk 'm op YouTube door hier te klikken.  

Rechten

Kees Huntink, CC-BY